Historyczne trasy linii 12 (powiększ)
Tramwaj linii 12 na ul. Marszałkowskiej (1949)
Tramwaj linii 12 na ul. Marszałkowskiej (1951)
12 – historyczna linia tramwajowa zwykła, która kursowała na trasie z Nowego Bemowa na Aleję Zieleniecką.
Historia[]
Historia linii "12" rozpoczyna się 5 lipca 1908 roku, kiedy to przekształcono linię tramwaju konnego Białą z czerwonym krzyżem – linię uruchomiono jako okresową, gdyż kursowała jedynie latem, popołudniami oraz w soboty, na trasie z Placu Teatralnego przez Trębacką, Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Aleje Ujazdowskie i Bagatelę na Plac Unii Lubelskiej. Linia kursowała bez zmian trasy do 1913 roku, potem była jeszcze raz uruchomiona w tym samym układzie w 1919 roku.
Na nowej trasie "dwunastkę" uruchomiono 5 lutego 1923 roku, wówczas połączyła Dworzec Wschodni przez Kijowską, Targową, Most Kierbedzia, Krakowskie Przedmieście, Królewską i Marszałkowską z Placem Zbawiciela. Po zakończeniu prac nad odbudową Mostu Poniatowskiego w 1925 roku linię przeniesiono na al. Zieleniecką i Most Poniatowskiego, na takiej trasie kursowała do 1929 roku, kiedy to jej trasę przedłużono wzdłuż ul. Puławskiej na Wierzbno. Kolejna zmiana miała miejsce w 1934 roku, kiedy "dwunastkę" przekierowano wzdłuż ul. 11 Listopada i ul. Odrowąża na pętlę Odrowąża. W 1937 roku południowy kraniec przeniesiono na nowo wybudowaną pętlę Służew.
Podczas niemieckiej okupacji linię "12" przywrócono do ruchu 20 listopada 1939 roku na trasie ze Stalowej przez Targową i Grochowską na Wiatraczną. Jeszcze w 1939 roku przedłużono ją do przedwojennej pętli na ul. Odrowąża, a w 1940 roku skierowano ją na trasę z Pelcowizny przez Odrowąża, 11 Listopada i Targowej na Dworzec Wschodni. W 1942 roku linię skierowano dalej na wschód, wzdłuż ul. Grochowskiej na Gocławek. Na takie trasie linia kursowała do wybuchu powstania warszawskiego.
Tramwaj linii 12 na obecnej ul. Wołoskiej (1967)
Dwunastka na pętli Aleja Zieleniecka
Po wojnie linię "12" uruchomiono 15 stycznia 1946 roku na trasie z Placu Unii Lubelskiej wzdłuż ul. Puławskiej na Służew, po kilkunastu dniach wydłużono jej bieg na Plac Zbawiciela, jednocześnie w okresie trwania wyścigów konnych linia była wydłużana do pętli Wyścigi. Jeszcze w 1949 roku przedłużono ją na Plac Starynkiewicza, jednak w 1951 roku linię zlikwidowano w celu rozładowania korków powstających w rejonie pl. Unii Lubelskiej – trasa została przejęta przez linię 15-bis.
Po raz kolejny linię "12" uruchomiono 11 lutego 1952 roku na trasie ze starej pętli Żerań Wschodni wzdłuż nowo wybudowanej trasy na Marywilskiej do pętli Pelcowizna. Początkowo linia kursowała jedynie w dni powszednie, jednak z czasem stała się linią całodzienną, w 1961 roku wprowadzono też podjazdy do pętli Ratuszowa-Zoo, przedłużone z czasem na Dworzec Wschodni. Na takiej trasie linia kursowała do 1963 roku, kiedy to zlikwidowano ją, a kursy przejęły linie 1 (Żerań Wschodni – Koło) i 3-bis (Żerań Wschodni – Wiatraczna).
Ponownie linię "12" uruchomiono ją już 27 września 1964 roku na trasie z Żerania FSO przez Jagiellońską, Most Gdański, Marchlewskiego, al. Niepodległości, Rakowiecką i Puławską na Wierzbno. W 1965 roku, wskutek postulatów mieszkańców Wierzbna i Służewca, przedłużono ją przez Woronicza i Komarowa na Służewiec. W 1967 roku skierowano ją nowo otwartym torowiskiem na ul. Wołoskiej z jednoczesną likwidacją wschodniej części torowiska na ul. Rakowieckiej. Bez większych zmian linia dotrwała do 1992 roku, kiedy to została zlikwidowana – w wyniku połączenia linii 11 i "12" powstała nowa linia 42 (Żerań FSO – Osiedle Górczewska).
Po raz ostatni linię uruchomiono 31 sierpnia 1997 roku, wówczas połączyła nową pętli Nowe Bemowo przez nowo wybudowane torowiska na Powstańców Śląskich i Radiowej, przez przebudowane na dwutorowe torowisko na ul. Dywizjonu 303 i dalej przez Obozową, Młynarską, al. "Solidarności", Towarową, Aleje Jerozolimskie i al. Zieleniecką na pętlę Aleja Zieleniecka. Bez większych zmian dotrwała do 2 stycznia 2006 roku, kiedy to w wyniku optymalizacji kursowania tramwajów linia została połączona z linią 24 i zlikwidowana.
Ostatnia trasa[]
z 2 stycznia 2006 roku
Ulice[]
Nowe Bemowo – Powstańców Śląskich – Radiowa – Dywizjonu 303 – Obozowa – Młynarska – Wolska – al. Solidarności – Okopowa – Towarowa – Aleje Jerozolimskie – Most Poniatowskiego – al. Poniatowskiego – al. Zieleniecka – Aleja Zieleniecka
Przystanki[]
Nowe Bemowo
Nowe Bemowo
Wrocławska
Radiowa
Orlich Gniazd
POD Koło
Koło
Dalibora
Deotymy
Magistracka
Majakowskiego
Wawrzyszewska
Młynów
Długosza
Młynarska
DT Wola
Okopowa
Muzeum Powstania Warszawskiego
Rondo Daszyńskiego
Plac Zawiszy
Plac Zawiszy
Plac Starynkiewicza
Dworzec Centralny
Centrum
DH Smyk
Muzeum Narodowe
Most Poniatowskiego
Rondo Waszyngtona
Aleja Zieleniecka
Linki zewnętrzne[]
- Szczegółowa historia linii 12 w okresie przedwojennym
- Szczegółowa historia linii 12 w okresie wojennym
- Szczegółowa historia linii 12 w okresie powojennym