Tekst źródłowy strony 16

{{DisambigR|linii tramwajowej 16|[[16a]], [[16b]] i [[16e]]}}
{{linia|numer=16|4|6|8|41|67}}
[[Plik:16.png|right|thumb|250px|Schemat historycznych tras linii 16 ([[:Plik:16.png|powiększ]])]]
[[Plik:Tramwaj typu B Marszałkowska Warszawa.jpg|mały|250x250px|Tramwaj linii 16 na {{ul|Marszałkowsk|a}}iej ([[1927]])]]
[[Plik:Warsaw Ghetto Footbridge viewed from Żelazna Street.jpg|mały|249x249px|Tramwaj linii 16 na [[Ulica Chłodna|ul. Chłodnej]] ([[1942]])]]
[[Plik:574+573-16.jpg|right|thumb|250px|Tramwaj linii 16 na pętli ''{{przystanek|Kielecka}}'' ([[2008]])]]
[[Plik:Tramwaj 13N rondo Radosława Warszawa.jpg|mały|251x251px|Tramwaj linii 16 na [[Rondo Zgrupowania AK Radosław|rondzie Zgrupowania AK "Radosław"]] ([[2008]])]]
[[Plik:Filtry, Warszawa, Poland - panoramio.jpg|mały|251x251px|Tramwaj linii 16 w {{al|Niepodległości}} ([[2009]])]]
[[Plik:DSC02464.JPG|right|thumb|250px|Tramwaj linii 16 na pętli ''{{przystanek|Woronicza}}'' ([[2011]])]]
[[Plik:016_5B20045D_al_Niepodleglosci_5B2013-02-095D.jpg|thumb|right|250px|Tramwaj linii 16 w {{al|Niepodległości}} ([[2013]])]]
[[Plik:4232-16 Miasteczko Wilanów 05.jpg|right|thumb|250px|Tramwaj linii 16 na krańcu ''{{przystanek|Miasteczko Wilanów}}'' ([[2024]])]]
[[Plik:16 (korale 20241029).jpg|right|thumb|250px|Tablica boczna ([[2024]])]]
'''16''' – [[Tramwaje|linia tramwajowa zwykła]] ({{rozkład|16}}), która kursuje na trasie z ''{{przystanek|Piask|i}}ów'' do ''{{przystanekPL|Miasteczko Wilanów|Miasteczka Wilanów}}'' z kursami skróconymi z ''{{przystanek|Muranowsk|a}}iej''. Linię obsługują zajezdnie tramwajowe {{ZajezdniaT|Mokotów}} i {{ZajezdniaT|Żoliborz}}.

==Historia==
Linia "16" została po raz pierwszy uruchomiona 15 kwietnia [[1908]] roku na trasie z ''{{przystanekPL|Zajezdnia Wola|Młynarskiej}}'' przez {{ulica|Chłodn|a}}ą, {{plac|Mirowski}}, {{plac|Żelaznej Bramy}}, [[Ulica Graniczna w Śródmieściu|Graniczną]], [[Ulica Królewska|Królewską]] i {{ulica|Marszałkowsk|a}}ą na ''{{plac|Zbawiciela}}''. W [[1915]] roku wydłużono ją na zachód wzdłuż {{ul|Skierniewick|a}}iej do pętli ''{{przystanek|Dworska}}'', jednak już po dwóch latach skrócono ją ponownie na ''{{przystanekPL|Zajezdnia Wola|Młynarską}}''. Kolejne zmiany miały miejsce dopiero w [[1931]] roku, kiedy bieg "szesnastki" wydłużono wzdłuż {{ul|Młynarsk|a}}iej do pętli ''{{przystanek|Wawrzyszewska}}'', i następnie w [[1937]] roku, kiedy skierowano ją z jednej strony dalej na ''{{przystanek|Koło}}'', a z drugiej wzdłuż {{ul|Puławsk|a}}iej na ''{{przystanek|Wierzbno}}''. Dodatkowo 9 października [[1938]] roku przedłużono ją jeszcze dalej wzdłuż {{ul|Puławsk|a}}iej do pętli ''{{przystanekPL|Metro Wilanowska|Służew}}''. Kursowała do momentu wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]].

Linia "16" powróciła na tory 17 marca [[1940]] roku na trasie z ''{{przystanek|Ulrych|ów}}owa'' wzdłuż ulic {{ulica|Górczewsk|a}}iej, {{ulica|Leszn|o}}a i {{ulica|Bielańsk|a}}iej na ''{{przystanek|Plac Teatralny}}''. W [[1941]] roku skierowano ją objazdem wzdłuż dawnej trasy na {{ul|Chłodn|a}}ej, ale dopiero pod koniec roku pojechała na dawną pętlę na ''{{przystanekPL|Plac Zbawiciela|Placu Zbawiciela}}'' z przejazdem przez {{ulica|Krakowskie Przedmieście}}, [[Aleje Ujazdowskie]] i {{ulica|6 Sierpnia}}. Później, w [[1942]] roku, pojechała przez {{ul|Książęc|a}}ą na ''{{przystanek|Plac Bernardyński}}'' i na tej trasie podstawowej dotrwała do [[1944]] roku, do wybuchu [[powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]].

Po raz kolejny linia "16" powstała [[Historia powojenna|po wojnie]], 15 kwietnia [[1946]] roku, na przekutym na prześwit 1435 mm torowisku na {{ul|Obozow|a}}ej. Kursowała jedynie z ''{{przystanek|Koł|o}}a'' do {{przystanekPL|Młynarska|tymczasowej pętli}} u zbiegu {{ulica|Leszn|o}}a z {{ulica|Młynarsk|a}}ą. Uległa likwidacji po kilku miesiącach w wyniku zmiany oznaczenia na [[22]], ale tego samego dnia wyruszyła jeszcze po starych torach (1525 mm) z ''{{przystanekPL|Zajezdnia Wola|Młynarskiej}}'' przez {{ulica|Chłodn|a}}ą, {{plac|Mirowski}}, [[Ulica Graniczna w Śródmieściu|Graniczną]], {{ulica|Królewsk|a}}ą i {{ulica|Marszałkowsk|a}}ą na ''{{przystanek|Plac Zbawiciela}}''. Po kilku zmianach dotrwała do [[1948]] roku, kiedy ją zlikwidowano w związku z przekuwaniem torowiska na nowy rozstaw szyn.

Po zakończeniu prac, "szesnastka" wyruszyła z pętli ''{{przystanekPL|Szpital Wolski|Kasprzaka}}'' przez {{ulica|Skierniewick|a}}ą, {{ulica|Wolsk|a}}ą, {{ulica|Leszno}}, {{ulica|Żelazn|a}}ą, [[Aleje Jerozolimskie]] i {{ulica|Marszałkowsk|a}}ą na ''{{przystanek|Plac Zbawiciela}}''. Jeszcze w tym samym roku wydłużono ją na ''{{przystanek|Plac Unii Lubelskiej}}'', a w [[1949]] roku na ''{{przystanek|Kieleck|a}}ą''. Niemal równocześnie otwarto nowe torowisko tramwajowe na [[Trasa W-Z|Trasie W-Z]], wobec czego linię "16" skierowano na nową trasę przez [[Aleja Solidarności|al. Świerczewskiego]] i {{ul|Marszałkowsk|a}}ą. Z niewielkimi zmianami trasa utrzymała się do [[1956]] roku, kiedy przedłużono ją na zachód wzdłuż {{ul|Bema}} do pętli ''{{przystanek|Bema}}'', a rok później linię wydłużono nowo otwartym torowiskiem wzdłuż [[Ulica Spacerowa na Mokotowie|ul. Spacerowej]] na ''{{przystanek|Sadyb|a}}ę''. W [[1963]] roku skierowano ją na nową trasę wzdłuż [[Aleja Prymasa Tysiąclecia|al. Rewolucji Październikowej]] do pętli ''{{przystanek|Osiedle Wolska}}'', jednak już w [[1964]] roku skierowano ją od [[Aleja Solidarności|al. Świerczewskiego]] przez {{ulica|Młynarsk|a}}ą i {{ulica|Obozow|a}}ą na ''{{przystanek|Koło}}''. W [[1967]] roku została zlikwidowana, a jej trasę przejęły linie [[19]], [[34]] i [[166]].

Po raz następny linia "16" pojawiła się na torach 2 stycznia [[1995]] roku w celu uruchomienia połączenia między stacją [[Metro|metra]] {{metro|Pole Mokotowskie}} wzdłuż {{aleja|Jana Pawła II}} i [[Ulica Broniewskiego na Bielanach i Żoliborzu|Broniewskiego]] do pętli ''{{przystanek|Piaski}}'', dokąd docierała z pętli ''{{przystanek|Kielecka}}''. Bez zmian, jedynie z wakacyjnymi zawieszeniami, kursowała na tej trasie do [[2004]] roku, kiedy skierowano ją przez {{ulica|Słomińskiego}}, {{ulica|Starzyńskiego| na Pradze Północ}} i [[Ulica Jagiellońska na Pradze Północ|Jagiellońską]] do pętli ''{{przystanek|Żerań FSO}}''. Ostatnią większą zmianę przeszła w [[2009]] roku, kiedy przedłużono jej trasę do pętli ''{{przystanek|Woronicza}}''. Od [[Wrzesień 2010|20 września]] [[2010]] roku linia została wycofana z pętli ''{{przystanek|Żerań FSO}}'' i kursowała na trasie zastępczej do krańca ''{{przystanek|Ratuszowa-Zoo}}''<ref>[https://web.archive.org/web/20101130043026/http://ztm.waw.pl/zmiany.php?c=102&i=785&l=1 Przywrócenie kursowania tramwajów linii 14 i 16], ztm.waw.pl (archiwum), 2010-09-19. [dostęp: 2010-11-30].</ref>. Linia została ostatecznie zlikwidowana [[Kwiecień 2013|27 kwietnia]] [[2013]] roku, na większości trasy będąc zastąpiona przez linię okresową [[41]], która docierała jednak na ''{{przystanek|Żerań Wschodni}}'', zaś na ''{{przystanekPL|Ratuszowa-Zoo|Ratuszową-Zoo}}'' skrócono linię [[28]]<ref>[https://web.archive.org/web/20130516044449/http://www.ztm.waw.pl/zmiany.php?c=102&i=3283&l=1 Likwidacja linii 16, zmiana trasy kursowania linii 28 i uruchomienie linii 41], ztm.waw.pl (archiwum), 2013-04-16. [dostęp: 2013-05-16].</ref>.

29 października [[2024]] roku, po otwarciu [[Tramwaj do Wilanowa|trasy tramwajowej]] do [[Miasteczko Wilanów|Miasteczka Wilanów]], linia została uruchomiona ponownie, na trasie z ''{{przystanek|Piask|i}}ów'' do ''{{przystanekPL|Miasteczko Wilanów|Miasteczka Wilanów}}''<ref>[https://www.wtp.waw.pl/zmiany/2024/10/28/tramwaj-wilanow/ Uruchomienie trasy tramwajowej do Miasteczka Wilanów]</ref> wraz z kursami skróconymi do przystanku [[Zespół przystankowy Muranowska|Muranowska]].

==Trasa podstawowa==
''ostatnio zmieniana 29 października 2024 roku''
===Ulice===
'''{{przystanek|Piaski}}''' – {{ulica|Broniewskiego}} – {{aleja|Jana Pawła II}} – {{ulica|Stawki}} – {{ulica|Andersa}} – {{plac|Bankowy}} – {{ulica|Marszałkowska}} – {{ulica|Puławska}} – {{ulica|Goworka}} – {{ulica|Spacerowa| na Mokotowie i w Śródmieściu}} – {{ulica|Belwederska}} – {{ulica|Sobieskiego}} – {{aleja|Rzeczypospolitej}} – '''{{przystanek|Miasteczko Wilanów}}'''

Kursy skrócone: '''[[Zespół przystankowy Muranowska|Muranowska]]''' - {{ulica|Stawki}} – {{ulica|Andersa}} – {{plac|Bankowy}} – {{ulica|Marszałkowska}} – {{ulica|Puławska}} – {{ulica|Goworka}} – {{ulica|Spacerowa| na Mokotowie i w Śródmieściu}} – {{ulica|Belwederska}} – {{ulica|Sobieskiego}} – {{aleja|Rzeczypospolitej}} – '''{{przystanek|Miasteczko Wilanów}}'''
===Przystanki===
{{stop|K1}} '''{{przystanek|Piaski}}'''
<br />{{stop|S2}} {{przystanek|Piaski}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Romaszewskiego}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Park Olszyna}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Włościańska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Sady Żoliborskie}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Plac Grunwaldzki}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Rondo Radosława}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Rondo Radosława}}
<br />{{stop|S2}} {{przystanek|Stawki}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Dzika}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Muranowska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Muranów}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Metro Ratusz Arsenał}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Plac Bankowy}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Królewska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Metro Świętokrzyska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Centrum}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Hoża}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Plac Konstytucji}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Plac Zbawiciela}}
<br />{{stop|S2}} {{przystanek|Trasa Łazienkowska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Plac Unii Lubelskiej}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Goworka}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Spacerowa}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Dolna}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Kostrzewskiego}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Idzikowskiego}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Mangalia}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Czarnomorska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Świętego Bonifacego}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Nałęczowska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Sobieskiego}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Oś Królewska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Świątynia Opatrzności Bożej}}
<br />{{stop|K2}} '''{{przystanek|Miasteczko Wilanów}}'''

Kursy skrócone:

{{stop|K1}} '''{{przystanek|Muranowska}}'''
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Muranów}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Metro Ratusz Arsenał}}
<br />{{stop|BPW}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Oś Królewska}}
<br />{{stop|S}} {{przystanek|Świątynia Opatrzności Bożej}}
<br />{{stop|K2}} '''{{przystanek|Miasteczko Wilanów}}'''

{{Przypisy}}

==Linki zewnętrzne==
*[http://www.trasbus.com/liniatram16przedwoj.htm Szczegółowa historia linii 16 w okresie przedwojennym]
*[http://www.trasbus.com/liniatram16woj.htm Szczegółowa historia linii 16 w okresie wojennym]
*[http://www.trasbus.com/liniatram16.htm Szczegółowa historia linii 16 w okresie powojennym]
{{Tramwaje}}
[[Kategoria:Linie tramwajowe]]