19 – historyczna linia tramwajowa zwykła, która kursowała z Piasków na Wyścigi.
Historia[]
Linia "19" została uruchomiona w 1908 roku na trasie z pętli u zbiegu ul. Dzikiej z ul. Gęsią przez Dzielną, Karmelicką, Leszno, Solną, Chłodną, Żelazną, Złotą i Marszałkowską na Plac Zbawiciela. Później linię jeszcze wydłużono na Powązki-IV Brama, jednak już w 1910 roku uległa ona likwidacji, a trasa została przejęta przez linię tramwajową "O".
Po raz kolejny "dziewiętnastka" wyruszyła na trasę 12 lutego 1920 roku w związku z otwarciem nowej trasy tramwajowej na ul. Puławskiej i połączyła Smoczą przez Gęsią, Nalewki, pl. Teatralny, Trębacką, Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Aleje Jerozolimskie, Marszałkowską i Puławską do tymczasowej pętli u zbiegu z ul. Madalińskiego, Jeszcze w tym samym roku otwarto nowy odcinek do ul. Dolnej. W 1923 roku bieg "dziewiętnastki" wydłużono z jednej strony do pętli Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej, a w 1924 roku z drugiej strony do pętli Wierzbno przy ul. Puławskiej. Na takiej trasie linia dotrwała do 1935 roku, kiedy to w związku z uruchomieniem linii tramwajowej "T" skrócono jej bieg do Placu Teatralnego na północy, zaś w 1936 roku wydłużono kursowanie linii do pętli Służew. Po otwarciu nowego torowiska w 1938 roku na Wyścigi linię przekształcono w linię podmiejską "S", jednak po włączeniu terenów wyścigów do Warszawy od 31 stycznia 1939 linia ponownie kursowała pod oznaczeniem "19" na trasie Plac Zbawiciela – Wyścigi. Na takiej trasie linia kursowała do wybuchu II wojny światowej.
Ponownie linię uruchomiono 14 listopada 1939 roku po odgruzowaniu ul. Puławskiej, ale jedynie na trasie z Placu Unii Lubelskiej na Służew i bez oznaczenia numerowego, dopiero dnia następnego wydłużono jej bieg do Placu Zbawiciela i nadano jej numer "19". Linia tak kursowała do 25 kwietnia 1941 roku, kiedy to przedłużono jej trasę na Plac Teatralny z wprowadzeniem jednokierunkowego przejazdu Królewską, Krakowskim Przedmieściem, Trębacką, Focha, Senatorską, Żabią, Graniczną i ponownie do Królewską do Marszałkowskiej. Na takiej trasie linia kursowała do wybuchu powstania warszawskiego.
Po wojnie linia "19" została uruchomiona 25 maja 1946 roku na trasie z Placu Unii Lubelskiej przez Puławską na Wyścigi. Bez większych zmian kursowała do 1951 roku, wówczas połączono ją z linią 15 i zlikwidowano. Wkrótce jednak, w 1954 roku, w wyniku reorganizacji linii tramwajowych ponownie ją wydzielono i skierowano na trasę z Placu Grzybowskiego przez Królewską, Marszałkowską i Puławską na Wyścigi, jednak jeszcze w tym samym roku, w celu poprawy obsługi komunikacyjnej Alej Jerozolimskich skierowano ją na pętlę Plac Starynkiewicza. Potem, w 1957 roku, przedłużono ją najpierw wzdłuż ul. Towarową na Staszica, a w 1961 roku przez ul. Obozową na Koło.
Trasę linii "19" w znaczy sposób zreorganizowano w 1964 roku, kiedy skierowano ją od pl. Zbawiciela przez Nowowiejską, Chałubińskiego, Marchlewskiego, al. Świerczewskiego, Okopową i Powązkowską na pętlę Powązki (IV Brama). W 1970 roku przyszła kolejna korekta trasy i "dziewiętnastka" pojechała Okopową przez Marchlewskiego do Broniewskiego i do pętli Piaski, a w 1972 roku uproszczono jej przebieg kierując jedynie na ul. Marchlewskiego zamiast przez ul. Okopową. Od tego czasu przetrwała bez zmian aż do 31 sierpnia 2009 roku, kiedy to została skasowana i zastąpiona liniami: 33 na ul. Broniewskiego oraz 10 na ul. Puławskiej.
Po otwarciu trasy tramwajowej do pętli Stegny planowane jest ponowne uruchomienie linii, na trasie Nowe Bemowo – Stegny.
Ostatnia trasa[]
z 30 sierpnia 2009 roku
Ulice[]
Piaski – Broniewskiego – al. Jana Pawła II – Chałubińskiego – al. Niepodległości – Nowowiejska – Marszałkowska – Puławska – Wyścigi
Przystanki[]
Piaski
Piaski
Duracza
Park Olszyna
Włościańska
Sady Żoliborskie
Plac Grunwaldzki
Rondo Radosława
Stawki
Anielewicza
Nowolipki
Kino Femina
Hala Mirowska
Rondo ONZ
Dworzec Centralny
Koszykowa
Nowowiejska
Plac Politechniki
Metro Politechnika
Plac Zbawiciela
Trasa Łazienkowska
Plac Unii Lubelskiej
Rakowiecka
Dworkowa
Morskie Oko
Ursynowska
Malczewskiego
Królikarnia
Bukowińska
Metro Wilanowska
Niedźwiedzia
Aleja Lotników
Wyścigi
Linki zewnętrzne[]
- Szczegółowa historia linii 19 w okresie przedwojennym
- Szczegółowa historia linii 19 w okresie wojennym
- Szczegółowa historia linii 19 w okresie powojennym