Collegium Nobilium - nazwa szkoły wyższej (konwiktu) założonej w I połowie XVIII wieku w Warszawie przez Stanisława Konarskiego i zwyczajowa nazwa budynku przy ul. Miodowej 22/24, gdzie ta akademia się mieściła, a gdzie dziś mieści się Akademia Teatralna oraz Zespół Szkół Muzycznych nr 1.
Szkoła[]
Konwikt na Miodowej
Konwikt na Żoliborzu
Collegium Nobilium jako szkoła wyższa zostało założone w Warszawie w 1740 roku (początkowo jako Collegium Novum, ta nazwa dotrwała do 1741 roku) przez Stanisława Konarskiego. Było ono przeznaczone głównie dla synów magnackich, kształciło ich jako przyszłych kierowników państwa w duchu obywatelskim i patriotycznym. Językiem wykładowym była łacina.
Collegium Nobilium wychowało wielu działaczy polskiego oświecenia. Swym nowatorskim programem i metodami zapoczątkowało reformy w szkolnictwie polskim przygotowując grunt do zasadniczej reformy Komisji Edukacji Narodowej. Collegium Nobilium miało 5 klas, jednak nauka trwała lat osiem, gdyż niektóre klasy były 2-letnie; ponadto dla absolwentów stworzono 2-letnią klasę prawa. W Collegium Nobilium po raz pierwszy w Polsce do wykształcenia średniego wprowadzono w szerokim zakresie nauki matematyczno-przyrodnicze, ekonomię, prawo polskie i międzynarodowe, naukę języków nowożytnych, a także lekturę pisarzy nowożytnych. Wzorem zachodnich "akademii szlacheckich" ćwiczono uczniów w dobrych manierach, konwersacjach i szermierce.
Od 1755 roku Collegium Nobilium mieściło się w specjalnie dlań zbudowanym gmachu przy ulicy Miodowej; był to pierwszy w Polsce budynek szkolny szerzej uwzględniający zasady wygody i higieny. Związane luźno z zakonem pijarów było właściwie szkołą prywatną, ale z drugiej strony otrzymywało pieniądze ze źródeł państwowych. Z czasem szkoła uruchomiła swój letni konwikt na Faworach (Żoliborzu), gdzie wybudowało swoje nowe gmachy. Przeniosło się do nich całkowicie w 1807 roku, a ostatecznie szkoła straciła swą pozycję w szkolnictwie i w 1832 roku, kiedy budynki (istniejące do dziś) przejęło wojsko i wzniosło w oparciu o nie Cytadelę Aleksandryjską. Szkoła została zlikwidowana.
Wśród najznamienitszych studentów i pracowników szkoły wyróżnia się: Adama Naruszewicza, Tadeusza Mostowskiego, Ignacego Potockiego, czy Stanisława Kostkę Potockiego.
Budynek[]
|
| nr w rej. |
| 66 |
Gmach Collegium Nobilium, dziś Akademii Teatralnej
Początki budowli są bezsprzecznie związane z konwiktem pijarskim dla młodzieży szlacheckiej, który w 1755 roku ulokował się nowych, wybudowanych w latach 1743-1754 barokowych budynkach projektu Jakuba Fontany - był to pierwszy w Polsce budynek szkolny szerzej uwzględniający zasady wygody i higieny. Zespół gmachów przebudowano w 1785 roku w stylu klasycystycznym, projektem zajął się Stanisław Zawadzki. Z czasem pijarzy otworzyli swój letni konwikt na Żoliborzu, natomiast ten przy Miodowej w 1807 roku został przekształcony przez wojska napoleońskie na lazaret, a w 1814 roku stał się własnością Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, które przeniosło się w 5 lat później na Krakowskie Przedmieście. W latach 1815-1830 działa tu wojskowa Szkoła Aplikacyjna Artylerii i Inżynierów z Józefem Sowińskim jako komendantem. Około 1850 budynek nadbudowano, co jednocześnie było powodem ujednolicenia z nim sąsiadującego pałacyku Humańskiego przy Długiej. W drugiej połowie XIX wieku były tu Sąd Apelacyjny i biura gubernatora warszawskiego. W okresie międzywojennym działał tu Najwyższy Trybunał Administracyjny.
Budynek został zburzony podczas powstania warszawskiego, między innymi przez samolot należący do 31. Dywizjonu Bombowego Południowoafrykańskich Sił Powietrznych SAAF, który zestrzelony spadł na zabudowania przy ulicy Miodowej. Gmach odbudowano w latach 1950-1956 z przeznaczeniem na Akademię Teatralną z uczelnianym teatrem o tradycyjnej nazwie Collegium Nobilium. Akademia nosi dziś imię Aleksandra Zelwerowicza.