X Pawilon Cytadeli
Cytadela – twierdza na Żoliborzu, wybudowana po upadku powstania listopadowego. Była drugą tego typu budowlą w Polsce, po poznańskiej z 1828 roku.
Historia[]
Mury cytadeli
XIX-wieczne lufy armatnie
Twierdza powstała w latach 1832-1834 w wyniku rozkazu Mikołaja I, na terenie XVI wiecznego Folwarku Fawory oraz XVII wiecznego Konwiktu Pijarów, jako kara za wybuch powstania listopadowego. W tym miejscu, od 1725 roku, zlokalizowane były koszary Gwardii Koronnej Pieszej trzech ostatnich królów niepodległej Polski. Autorem projektu i realizatorem przedsięwzięcia był Iwan Dehn, który wzorował się na cytadeli Antwerpijskiej.
Kamień węgielny, dnia 31 maja 1832, wbił Iwan Paskiewicz, namiestnik Królestwa Polskiego. Budowę fortecy w całości pokryło miasto poprzez kredyt z kasy miejskiej i banku, jako karę za wybuch powstania – prace pochłonęły około 11 milionów rubli. W celu zagospodarowania miejsca, wysiedlono około piętnastu tysięcy mieszkańców Żoliborza, wyburzono siedemdziesiąt sześć domów i przejęto sześćdziesiąt cztery posesje.
Jej budowa spowodowała także zniszczenie sporego fragmentu miasta – wzgórza na Żoliborzu, Nowego Miasta, Marymontu czy Pragi. Jeszcze w trakcie prac została nazwana, na cześć poprzedniego cara Aleksandra I, cytadelą Aleksandrowską.
Opis[]
.JPG){kind=link}
Makieta
W 1834 roku powstała twierdza, o kształcie pięcioboków, z jednym przylegającym do skarpy wiślanej. Jej fortyfikacje były ziemne i murowane, otoczone głęboką suchą fosą i kilkumetrową esplanadą (niezabudowany pas pomiędzy twierdzą, a miastem).
Cytadela pełniła funkcję kontrolną dla władz zaborczych (ulokowanie na wzgórzach), strategiczną (wzmacnianie łańcucha twierdz) i więzienną (więzienie śledcze dla więźniów politycznych, tzw. X Pawilon). Budowa miała zmusić Polaków do posłuszeństwa. Podczas wizyty w październiku 1835 roku stwierdził:
 |
Przez teren cytadeli przebiega ul. Skazańców, którą byli prowadzeni skazani na śmierć więźniowie.
X Pawilon[]
<place lat="52.26381411" lon="21.00062135" /> Na terenie cytadeli pojawiło się także więzienie polityczne, jako miejsce wybrano wybudowany w latach 1827-1829 z numerem "10", właśnie dlatego otrzymał on nazwę X Pawilonu. Wcześniej mieścił się tutaj magazyn mundurowy wojsk carskich, więc musiał zostać przebudowany. W kolejnych latach osadzano w nim tysiące wybitnych polaków, patriotów i rewolucjonistów. W latach powstania styczniowego i rewolucji w latach 1905-1907 brakowało miejsc w więzieniach, więc umieszczano ich także w innych miejscach na terenie twierdzy.
W czasie powstania styczniowego zginął w tym miejscu Romuald Traugutt. W 1923 na jej terenie miał miejsce zamach, który był przeprowadzony najprawdopodobniej przez członków komunistycznej siatki terrorystycznej.
Galeria[]
