Dekomunizacja ulic

Dawna tablica z dawną nazwą Alei Solidarności na murze oporowym przy tunelu Trasy W-Z, zdemontowana w październiku 2015

Tabliczka przy ul. Wachnowskiego

Dekomunizacja ulic – umowny termin przyjęty dla procesu zmiany nazw ulic nadanych w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, których patronami były osoby bądź instytucje związane z komunizmem. Najintensywniej była prowadzona we wczesnych latach 90. XX wieku, później osłabła. Dzisiaj spotyka się z coraz większą nieprzychylnością warszawiaków, przede wszystkim ze względu na wydatki, które musieliby ponieść mieszkańcy ulic o zmienianych nazwach. Dekomunizacją warszawskich ulic zajmuje się Zespół Nazewnictwa Miejskiego, ale ostateczne decyzje podejmuje Rada Warszawy.

W 2016 Sejm przyjął uchwałę regulującą kwestię dekomunizacji. We wrześniu 2016 weszła w życie ustawa podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę. Samorządy miały obowiązek uporządkować nazewnictwo do września 2017.

9 listopada 2017 wojewoda mazowiecki Zdzisław Siepiera ogłosił listę 47 ulic, które zmieniły swoich patronów. 28 maja 2018 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zarządzenie zastępcze wojewody mazowieckiego. Wojewoda mazowiecki zapowiedział wniesienie skargi kasacyjnej od powyższego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego. 7 grudnia 2018 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wojewody, co oznacza, że wszystkie ulice wróciły do nazw sprzed listopada 2017.

Dekomunizowane ulice można podzielić na grupę już zdekomunizowanych oraz tych, które powinny zostać zdekomunizowane, gdyż ich patronami wciąż są osoby i organizacje związane z ustrojem socjalistycznym. Do likwidacji dawnych patronów dążą organizacje prawicowe, w tym Prawo i Sprawiedliwość, choć na przeszkodzie stają mieszkańcy, którzy nie chcą zmian nazw, oraz organizacje lewicowe.

Ulice zdekomunizowane

ost. aktualizacja 8 października 2017

Przed 10 listopada 2017

• Abrahama, Romana >> dawniej Jóźwiaka, Franciszka (do 18 października 1990)
• Achera, Franciszka >> dawniej Rumińskiego, Bolesława (do 13 lutego 1991)
• Aleje Ujazdowskie >> dawniej aleja Stalina, Józefa (do 27 października 1956)
• Amałowicza, Franciszka >> dawniej Fornalskiej, Małgorzaty (do 25 maja 1998)
• Andersa, Władysława >> dawniej Nowotki, Marcelego (do 6 listopada 1990)
• plac Bankowy >> dawniej plac Dzierżyńskiego, Feliksa (do 16 listopada 1989)
• Batalionu „Pięść” >> dawniej Krupskiej, Nadieżdy (do 2 października 1991)
• Bitwy Warszawskiej 1920 roku >> dawniej Wery-Kostrzewy (do 8 sierpnia 1990)
• Bocheńskiego „Dubańca”, Eugeniusza >> dawniej Botwina, Naftalego (do 18 czerwca 1998)
• Bora-Komorowskiego, Tadeusza >> dawniej aleja Zawadzkiego, Aleksandra (do 28 lutego 1991)
• Boguckiego, Teofila >> dawniej Sokolicz, Antoniny (do 25 maja 1998)
• Bruna, Giordana >> dawniej Bruna, Juliana (do 19 września 2017)
• Bytnara, Jana >> dawniej Warskiego, Adolfa (do 20 marca 1992)
• Ciszewskiego, Jana >> dawniej Ciszewskiego, Józefa Feliksa (do 19 września 2017)
• aleja Chruściela „Montera”, Antoniego >> dawniej Wieczorkiewicza Antoniego (do 25 maja 1998)
• Chmielna >> dawniej Rutkowskiego, Henryka – nazwa „Rutkowskiego” obowiązywała jedynie dla wschodniego odcinka ulicy, między Marszałkowską a Nowym Światem (do 6 listopada 1990)
• Czerwińska >> dawniej Cyrankiewicza, Józefa (do 22 lutego 1982)
• Elżbiety Rakuszanki >> dawniej Żołądkowskiego, Bohdana (do 9 kwietnia 2001)
• Fieldorfa „Nila”, Emila >> dawniej aleja Bieruta, Bolesława (do 1989)
• Gliniana >> dawniej Paszyna, Jana (do 9 września 2014)
• Groszkowskiego, Janusza >> dawniej Wysłouchowej, Marii (do 21 marca 1991)
• Grzymały-Sokołowskiego, Mieczysława >> dawniej Sochackiego, Jerzego (do 25 maja 1994)
• plac Hallera, Józefa >> dawniej plac Leńskiego, Juliana (do 24 stycznia 1991)
• Jagiellońska >> dawniej Stalingradzka – nazwa „Stalingradzka” obowiązywała jedynie dla północnego odcinka między al. Świerczewskiego a Trasą Armii Krajowej (do 1992)
• aleja Jana Pawła II >> dawniej Marchlewskiego, Juliana (do 1989 roku)
• Jaworzniaków >> dawniej Trylskiego, Witolda (do 9 kwietnia 2001)
• Kędzierskiego, Apoloniusza >> dawniej Kędzierskiego, Jana (do 19 września 2017)
• Kłopotowskiego, Ignacego >> dawniej Wójcika, Karola (do 24 stycznia 1991)
• Kłosia, Czesława >> dawniej Skrońskiego, Stanisława (do 25 marca 1996)
• Kompanii AK „Kordian” >> dawniej Brygad Międzynarodowych (do 13 grudnia 1990)
• Kowalczyka, Jana' >> dawniej Kowalczyka, Anastazego (do 19 września 2017)
• Kowalskiego, Aleksandra >> dawniej Kowalskiego, Aleksandra – tak naprawdę zmianie uległa jedynie osoba patrona, gdyż dawny i nowy patron nosili te same imiona i nazwiska. Dawny patron był działaczem Komunistycznej Partii Polski, a nowy przedwojennym hokeistą. Dzięki temu uniknięto kosztów związanych z wymianą dokumentów. (do listopada 2008)
• Krechowiecka >> dawniej Skrypija, Stanisława (do 9 stycznia 1991)
• Lutosławskiego, Witolda >> dawniej Boguckiego, Romana (do 18 czerwca 1998)
• Łyszkiewicza, Stefana >> dawniej Heymana, Mieczysława (do 18 czerwca 1998)
• Oleandrów >> dawniej Partyzantów (do 21 maja 1991)
• Orląt Lwowskich >> dawniej Królikowskiego, Stefana (do 13 grudnia 1990)
• Pileckiego, Witolda >> dawniej Findera, Pawła (do 19 października 1995)
• plac Piłsudskiego, Józefa >> dawniej plac Zwycięstwa (do 1990)
• Plutonu „Torpedy” >> dawniej Waszkiewicza, Aleksandra (do 13 grudnia 1990)
• Płocka >> dawniej Lumumby, Patrice’a – nazwa „Lumumby” obowiązywała jedynie dla północnego odcinka ulicy między Górczewską a Obozową. (do 29 czerwca 1993)
• plac Politechniki >> dawniej plac Jedności Robotniczej (do grudnia 1990)
• aleja Prymasa Tysiąclecia >> dawniej aleja Rewolucji Październikowej (do 4 grudnia 1990)
• Pużaka, Kazimierza >> dawniej Sawickiej, Hanki (do 26 marca 1991)
• Reichera, Michała >> dawniej Reichera, Gustawa (do 19 września 2017)
• Rodziewiczówny, Marii >> dawniej Zieleńczyk, Wandy (do 24 marca 1994)
• Rudnickiego, Klemensa Stanisława >> dawniej Rudnickiego, Lucjana (do 19 września 2017)
• Rydygiera, Ludwika >> dawniej Rydygiera, Juliusza (do 24 marca 1993)
• Sadowskiej, Barbary >> dawniej Wasilewskiej, Wandy (do 11 maja 1994)
• Sitnika, Jana >> dawniej Stróżeckiej, Estery (do 15 lutego 1994)
• Skrzeszewskiego, Stanisława >> dawniej Luksemburg, Róży (do 25 marca 1996)
• Sławka, Walerego >> dawniej Przodowników Pracy (do 7 października 1992)
• Słodowiec >> dawniej Lampego, Alfreda (do 9 stycznia 1991)
• Słomińskiego, Zygmunta >> dawniej Buczka, Mariana (do 21 maja 1991)
• Smulikowskiego, Juliana >> dawniej Spasowskiego, Władysława (do 23 czerwca 1992)
• aleja „Solidarności” >> dawniej aleja Świerczewskiego, Karola (do 10 października 1991)
• Sosnkowskiego, Kazimierza >> dawniej Kupidłowskiego, Piotra (do 26 marca 1991)
• Szomańskiego, Andrzeja >> dawniej Żarskiego, Tadeusza (do 13 grudnia 1990)
• aleja Szucha, Jana Chrystiana >> dawniej aleja 1. Armii Wojska Polskiego (do 14 kwietnia 1992)
• Szwankowskiego, Eugeniusza >> dawniej Grzelszczaka, Franciszka (do 18 lutego 1992)
• Tokarzewskiego-Karaszewicza, Henryka >> dawniej Bagińskiego, Walerego (do 21 maja 1991)
• Twarda >> dawniej Krajowej Rady Narodowej (do 4 grudnia 1990)
• Wilanowska >> dawniej Gwardzistów
• plac Wilsona, Thomasa Woodrowa >> dawniej plac Komuny Paryskiej (do 28 lutego 1990)
• Wojciechowskiego, Stanisława >> dawniej Mizerkiewicza, Jana (do 13 grudnia 1990)
• Wojskowa >> dawniej Cichowskiego, Kazimierza (do 1 lipca 1998)
• Wołoska >> dawniej Komarowa, Władimira (do 18 grudnia 1992)
• Zawiszaków >> dawniej Białego, Wiktora (do 18 czerwca 1998)
• Zesłańców Polskich >> dawniej Krasickiego, Janka (do 18 czerwca 1998)
• Zgoda >> dawniej Hibnera, Władysława (do 6 listopada 1990)
• Zgrupowania AK „Kampinos” >> dawniej Pstrowskiego, Wincentego (do 23 października 2006)
• Ziemskiego, Karola >> dawniej 22 Lipca (do 25 maja 1998)
• Złota >> dawniej Kniewskiego, Władysława – nazwa „Kniewskiego” obowiązywała jedynie dla wschodniego odcinka ulicy, między Marszałkowską a Szpitalną (do 6 listopada 1990)

10 listopada 2017

9 listopada 2017 wojewoda mazowiecki Zdzisław Siepiera ogłosił listę 47 ulic, które zmieniły swoich patronów. 28 maja 2018 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zarządzenie zastępcze wojewody mazowieckiego. Wojewoda mazowiecki zapowiedział wniesienie skargi kasacyjnej od powyższego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego. 7 grudnia 2018 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wojewody, co oznacza, że wszystkie ulice wróciły do nazw sprzed listopada 2017.

4 lipca 2019

4 lipca 2019 rada m.st. Warszawy przyjęła sześć uchwał, które weszły w życie 6 sierpnia tego samego roku.

• Pyjasa, Stanisława >> dawniej Bartoszka, Franciszka.
• Przemyka, Grzegorza >> dawniej Bartosika, Sylwestra.
• Siedzikówny „Inki”, Danuty >> dawniej Małego Franka.
• Bohaterów z Kopalni Wujek >> dawniej Pstrowskiego, Wincentego.
• Romaszewskiego, Zbigniewa >> dawniej Duracza, Teodora.
• Komitetu Obrony Robotników >> dawniej 17 Stycznia.

Ulice przeznaczone do dekomunizacji

Dawna nazwa ul. Twardej zatopiona w zachowanej przy ul. Marszałkowskiej tabliczce

Zachowana tabliczka na budynku Szkoły Podstawowej Nr 220 im. Stanisława Kopczyńskigo

• Armii Ludowej, aleja – proponowano nazwę al. Ryszarda Kuklińskiego, ostatecznie nazwę tę nadano alei na Białołęce
• Balcerzaka, Józefa – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Podkowińskiego, Władysława, a później na Kronenberga, Leopolda
• Dąbrowszczaków – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Kuncewiczowej, Heleny
• Fersta, Mieczysława – warszawska młodzieżówka Prawa i Sprawiedliwości zaproponowała nazwę „św. Wincentego Pallottiego”, do zmiany jednak nie doszło w związku z niechęcią do ponoszenia kosztów oraz możliwością mylenia się nazwy z pobliską ul. św. Wincentego. Później radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Raczkiewicza, Władysława
• Fondamińskiego, Edwarda
• Fučika, Juliusza
• Gidzińskiego, Bolesława – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Łomnickiego, Tadeusza
• Grodeckiego, Kazimierza – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Hulewicza, Witolda
• Gruszczyńskiego, Piotra
• Ilskiego, Franciszka – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Kossak-Szczuckiej, Zofii
• Kacpury, Antoniego – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Falkowskiej, Jadwigi, a później na Moraczewskiego, Jędrzeja
• Kokoszków, Jadwigi i Witolda – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Szaniawskiego, Jerzego
• Kozłowskiej, Heleny – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Netzera „Kryska”, Zygmunta
• Lewartowskiego, Józefa – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Piaseckiego, Sergiusza
• Modzelewskiego, Zygmunta – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Krzyżanowskiego „Wilka”, Aleksandra
• Parola, Antoniego – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Międzyrzeckiego, Artura
• Raabego, Henryka
• Rzymowskiego, Wincentego
• Sobczaka, Michała – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na gen. Bołbota, Jana
• Szadkowskiego, Wacława – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Szenica, Stanisława
• Szałka, Jana – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Obławy Augustowskiej
• Szymańskiego, Józefa – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Piaseckiego, Mariana
• Szymczaka, Jana – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Piaseckiego, Mariana, a później na Iłłakowiczówny, Kazimiery
• Waltera, gen. – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na Podkowińskiego, Władysława
• Związku Walki Młodych – radni PiS zaproponowali zmianę nazwy na gen. Wittekówny, Marii

Ciekawostki

• Powszechnie uważa się, że al. Jana Pawła II to jedyna ulica w Warszawie, której nadano patrona za jego życia. Nie jest to prawda – za życia Józefa Stalina zmieniono nazwę Alej Ujazdowskich na aleję Stalina, a za życia Józefa Cyrankiewicza nazwano jego imieniem ul. Czerwińską na Zaciszu.
• Elementem dekomunizacji było tez przywracanie miana „świętego” bądź „świętej” do nazwy ulicy. W okresie PRL-u funkcjonowały powszechnie nazwy ulic „Wincentego” oraz „Barbary” dla ulic św. Wincentego oraz św. Barbary.
• 7 kwietnia 1997 roku zmieniono nazwę ul. Związku Walki Młodych na Józefa Szczepańskiego. Tę decyzję cofnął jednak Naczelny Sąd Administracyjny, wobec czego od 28 lutego 1998 roku ulica ponownie nosi nazwę Związku Walki Młodych.

Zobacz też

• Ulice
• Historyczne zmiany nazw ulic
• Projekty zmian nazw ulic
• Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U. 2016 poz. 744)