Henryk Marconi
Rzeźba-epitafium Henryka Marconiego w kościele św. Józefa Oblubieńca
Henryk Marconi (ur. 7 stycznia 1792 w Rzymie, zm. 21 lutego 1863 w Warszawie) – architekt pochodzenia włoskiego, działający w Polsce od 1822 roku, jeden z najpłodniejszych architektów tego okresu. Uważał Polskę za swoją drugą ojczyznę.
Henryk Marconi początkowo kształcił się w Rzymie pod okiem swojego ojca Leandra, a potem w latach 1806-1810 studiował równocześnie na uniwersytecie oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Bolonii. Do Polski został sprowadzony w 1822 roku przez generała Ludwika Paca w celu ukończenia jego pałacu w Dowspudzie na Suwalszczyźnie. Projekt Marconiego tak przypadł Pacowi do gustu, że sprowadził go do Warszawy by przebudował dla niego wcześniejszy pałac Radziwiłłów (potem Paca) na Miodowej. Podczas współpracy z Pacem poznał swoją przyszłą żonę, ogrodniczkę Małgorzatę z Heitonów. Od 1826 był radcą budowlanym, a od 1827 zajmował stanowisko w Wydziale Przemysłu i Handlu Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego. Brał udział w powstaniu listopadowym, a później także w powstaniu styczniowym, podczas którego zasilił skarb państwa tysiącem rubli w srebrze.
W latach 1851-1858 był profesorem w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Po zamknięciu uczelni wykładał dalej przez co najmniej 10 lat. Był także członkiem Akademii Inżynierii i Architektury w Bolonii, Akademii Sztuk Pięknych we Florencji oraz Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Jednym z jego największych ówczesnych dzieł był projekt pierwszego nowoczesnego wodociągu, uruchomionego w roku 1855, a zastąpionego w latach 1886-89 przez system wodociągów W. Lindleya.
Ze swoją żoną, Małgorzatą z Heitonów, miał szóstkę dzieci: Karola, Władysława, Leandra, Eleonorę, Jana oraz Henryka, którego synem był Bohdan Marconi. Henryk Marconi został pochowany na cmentarzu Powązkowskim, jednak część jego rodziny (w tym żona, która byłą kalwinistką) została pochowana na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym.
Spośród ważniejszych realizacji Henryka Marconiego poza Warszawą należy wymienić budynek sanatorium w Busku-Zdroju, nieistniejący już pałac Paca w Dowspudzie (zachowała się brama i wieża), dworzec kolejowy Sosnowiec Główny, kościół w Różance koło Lidy (współcześnie na Białorusi), nieistniejący dziś ratusz w Augustowie, ratusz w Radomiu oraz szpital św. Trójcy w Kaliszu.
Henryk Marconi został upamiętniony rzeźbą w lewej nawie kościoła św. Józefa Oblubieńca, a cała familia Henryka Marconiego jest patronem jednej z ulic w Wilanowie.
Dzieła w Warszawie[]
- Bazar J. Kurtza na Granicznej (1850), nie istnieje
- Brama parkowa w Morysinie (1846)
- Brama wjazdowa na teren pałacu w Wilanowie (1845)
- Brama-wodozbiór u wylotu Karowej na Krakowskie Przedmieście – część wodociągu H. Marconiego (1855), nie istnieje
- Cmentarz Wilanowski – przebudowa (1860)
- Dom handlowy Lesserów przy Rymarskiej 12 (1853-1854), nie istnieje
- Domek Mauretański na Puławskiej 59 – przebudowa (1824-1825)
- Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Alejach Jerozolimskich (1844-1845), nie istnieje
- Elementy dekoracyjne na terenie parku przypałacowego w Natolinie – świątynia dorycka, akwedukt, most mauretański, brama mauretańska, pomnik Natalii Sanguszkowej (1834-1838)
- Fontanna na placu Teatralnym – część wodociągu H. Marconiego (1854), nie istnieje
- Fontanna w Ogrodzie Saskim – część wodociągu H. Marconiego (1853-1855)
- Fontanna w otoczeniu Kolumny Zygmunta – część wodociągu H. Marconiego (1854), nie istnieje
- Gmach Collegium Nobilium na Miodowej 22/24 – przebudowa wraz z Antonio Corazzim i Anicentem Czaki (1832-1833)
- Gmach Instytutu Moralnie Zaniedbanych Dzieci na Puławskiej 97 (ok. 1853)
- Gmach Instytutu Oftalmicznego na Smolnej (1869-1870), nie istnieje
- Gmach Stacji Pomp Kanałowych "Warszawa" na Dobrej 74 róg Karowej – część wodociągu H. Marconiego (1851), nie istnieje
- Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego na Kredytowej 1 (1853-1858)
- Hotel Europejski na Krakowskim Przedmieściu 13 (1855-1877)
- Instytut Wód Mineralnych Sztucznych w ogrodzie pałacu pod Czterema Wiatrami na Długiej 38/40 – domniemany projektant (1824), nie istnieje
- Kamienica Ambroszkiewicza na placu Trzech Krzyży 10 – rozbudowa o oficyny (ok. 1850), nie istnieje
- Kamienica Jaroszyńskiego na Brackiej 20 (1848)
- Kamienica Józefa Grodzickiego na Krakowskim Przedmieściu 7 (1851-1852)
- Kamienica Małodobrych na Rynku Starego Miasta 12 – zmiana elewacji
- Kamienica Stanisława Zamoyskiego na Mazowieckiej 10 (1862-1863)
- Kamienica przy Marszałkowskiej 135, róg Królewskiej, projekt przeprawiony przez Adolfa Wolińskiego (1856), nie istnieje
- Kamienica przy Nowym Świecie 17 (1849-1851)
- Kamienica przy Żelaznej 77, róg Chłodnej (1859), nie istnieje
- Kaplica Grobu Chrystusa w kościele Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca na Krakowskim Przedmieściu (1859-1862)
- Kaplica Jana III Sobieskiego w kościele Przemienienia Pańskiego na Miodowej (1828-1830)
- Kaplica NMP w kościele św. Krzyża – przebudowa (1836)
- Kościół św. Anny w Wilanowie – rozbudowa (1857-1870)
- Kościół św. Karola Boromeusza na Chłodnej 21 (1841-1849)
- Kościół św. Kazimierza na Tamce – restauracja (1842)
- Kościół św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny na Krakowskim Przedmieściu 34 – prace konserwacyjne (1847-1848)
- Kościół Wszystkich Świętych na placu Grzybowskim (1861-1893)
- Mauzoleum Potockich w Wilanowie (1836)
- Obudowa źródła w Lesie Bielańskim, w pobliżu Dewajtis i Wybrzeża Gdańskiego (1835)
- Pałac Branickich na Nowym Świecie 18/20 – przebudowa (1853-1856)
- Pałac Czapskich na Krakowskim Przedmieściu 5 – przebudowa (1851-1852)
- Pałac Henryków na Puławskiej 107a – domniemany projektant (ok. 1850)
- Pałac Kossakowskich na Nowym Świecie 19 – przebudowa (1849-1851)
- Pałac Paca na Miodowej 15 – rozbudowa (1824-1828)
- Pałac Szustrów na Puławskiej 55/59 – przebudowa (1822-1825)
- Pałac Tyszkiewiczów-Potockich na Krakowskim Przedmieściu 32 – przebudowa wnętrz (1841-1846)
- Pałac Zamoyskich na Nowym Świecie 69 (1843-1846)
- Pompownia w parku przypałacowym w Wilanowie (1856)
- Szpital Starozakonny (potem Okręgowy im. J. Piłsudskiego) na Pokornej 12 – rozbudowa (1835-1838), nie istnieje
- Szpital św. Aleksandra na ul. Biedronki 6 – rozbudowa (1845-1847)
- Szpital św. Łazarza na Książęcej 2 (1841), nie istnieje
- Więzienie "Pawiak" na Dzielnej 24/26 (1830-1835), istnieje jedynie fragment przeznaczony na Muzeum Więzienia Pawiak.
- Willa własna Henryka Marconiego na Alejach Jerozolimskich 35, róg Marszałkowskiej (1843), nie istnieje
- Wodociąg Henryka Marconiego (1851-1855)
- Wodozbiór w Ogrodzie Saskim – część wodociągu H. Marconiego (1852)
- Zdrój Stanisława Augusta Poniatowskiego na Zakroczymskiej – projekt nowej obudowy (1836)
