|
do XV wieku |
Warszawa pod koniec XX wieku – od lutego do kwietnia 1989 roku trwały w Warszawie rozmowy "okrągłego stołu" między rządem a opozycją. W ich wyniku zgodzono się na ponowną rejestracje "Solidarności", utworzenie senatu, powołanie prezydenta PRL oraz częściowo wolne wybory. W wyborach do sejmu i senatu 4 czerwca 1989 roku opozycja odniosła zdecydowane zwycięstwo. W lipcu prezydentem państwa został Wojciech Jaruzelski, a w sierpniu premierem Tadeusz Mazowiecki.
Dekomunizacja[]
Plac Politechniki niegdyś nosił nazwę Placu Jedności Robotniczej
29 grudnia 1989 roku sejm zmienił nazwę państwa z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Rzeczpospolitą Polską; dopuścił swobodę działania partii politycznych, usunął konstytucyjny zapis o "przewodniej roli" PZPR i przyjaźni ze ZSRR. W lutym 1990 roku posłowie przywrócili koronę orłu z polskiego godła (w PRL jej nie miał). Polska po kilkudziesięciu latach zależności, stała się niepodległym, demokratycznym państwem.
W styczniu 1990 roku zjazd PZPR podjął decyzje o rozwiązaniu partii. Również w 1990 roku prezydent Jaruzelski zrezygnował z urzędu. Nowe, powszechne wybory prezydenckie miały dramatyczny przebieg: wiele głosów zebrał wcześniej nieznany emigracyjny biznesmen (Stanisław Tymiński), dopiero w drugiej turze głowa państwa wybrano Lecha Wałęsę.
W 1997 roku sejm uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Określiła ona Polskę jako "demokratyczne państwo prawne" i "dobro wspólne wszystkich obywateli" w którym "władza zwierzchnia należy do Narodu". Na mocy konstytucji władzę ustawodawczą w trzeciej Rzeczypospolitej sprawują sejm i senat, wykonawczą – prezydent i rząd, a sądowniczą – sądy i trybunały.
Prywatyzacja czy likwidacja?[]
Nowa wolnorynkowa gospodarka sprawiła, że nieopłacalne dziesiątki firm i fabryk, były w szybkim czasie kolejno prywatyzowane lub po prostu likwidowane – takie działania doprowadziły do wzrostu bezrobocia. Zmiany ustrojowe pogrzebały m. in. takie firmy jak:
- Warszawska Spółdzielnia Mleczarska
- Warszawskie Zakłady Telewizyjne
- Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka
- Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego UNITRA
- Zakłady Wytwórcze Lamp Elektrycznych i Rtęciowych im. Róży Luksemburg
Przeprowadzono prywatyzację m. in. takich firm jak:
- Fabryka Samochodów Osobowych
- Fabryka Substancji Zapachowych "Pollena-Aroma"
- Huta Warszawa
- Państwowe Wydawnictwo Naukowe
- Ruch
- Zakłady Przemysłu Cukierniczego E. WEDEL
- Zakłady Wytwórcze Aparatury Wysokiego Napięcia
Zmiany nazw ulic[]
Zmiana ustroju musiała pociągnąć za sobą rozpoczęcie walki o usuwanie komunistycznych patronów z nazw ulic i placów ("dekomunizację"). W okresie 1989-1995 przeprowadzono szereg zmian nazw ulic m.in.:
|
Nazwa dotychczasowa
|
Nazwa obecna
|
W roku 1989 zburzono również na placu Bankowym pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, z krajobrazu miejskiego zniknęły również pomniki Marcelego Nowotki i Juliana Marchlewskiego.
Bogu dziękujcie, ducha nie gaście[]
Jan Paweł II
W latach 90. papież Jan Paweł II odwiedził nasze miasto dwa razy – w 1991 r. oraz w 1999 r.
IV Podróż Apostolska Jana Pawła II do Polski w 1991 r. pod hasłem Bogu dziękujcie, ducha nie gaście odbywała się w dwóch etapach: w dniach 1-9 czerwca papież odwiedził Koszalin, Rzeszów, Przemyśl, Lubaczów, Kielce, Radom, Łomżę, Białystok, Olsztyn, Włocławek, Płock i Warszawę, a w dniach 13-16 sierpnia głównym celem wizyty były VI Światowe Dni Młodzieży w Częstochowie. Ponadto Jan Paweł II odwiedził Kraków i Wadowice.
VII pielgrzymka Jana Pawła II do Polski przebiegała pod hasłem "Bóg jest Miłością". Odbywała się w dniach od 5 do 17 czerwca 1999 r. W tym czasie papież odwiedził 21 miejscowości: Gdańsk, Sopot, Pelplin, Elbląg, Licheń, Bydgoszcz, Toruń, Ełk, Wigry, Siedlce, Drohiczyn, Warszawa, Sandomierz, Zamość, Radzymin, Łowicz, Sosnowiec, Kraków, Stary Sącz, Wadowice, Gliwice, Częstochowa.
Metro[]
Metro Natolin
Na początku lat 90. wydawało się, że budowa metra dobiega końca, jednak zmiany polityczne odbiły swoje piętno i na pracach nad budową metra. W 1990 roku pojawiły się plany skrócenia linii tylko do placu Wilsona lub całkowitego zakończenia budowy metra jako nieopłacalnej inwestycji. Jednak ekspertyzy wykazały, że przerwanie budowy jest bardziej kosztowne niż jej dokończenie, co przesądziło o kontynuowaniu prac. W tym samym roku do stolicy dotarło 10 pierwszych i ostatnich wagonów z ZSRR. W 1994 roku dokupiono 32 nowe z Rosji, co pozwoliło na obsługę gotowej już pod koniec 1994 roku linii metra, czyli z czteroletnim opóźnieniem. Ze względu na rygorystyczne zasady bezpieczeństwa otwarcie metra opóźniło się, dokonano go 7 kwietnia 1995 roku na stacji "Wilanowska", a brali w nim udział m. in. premier RP Józef Oleksy, prezydent Warszawy Marcin Święcicki oraz profesor Politechniki Warszawskiej Jan Podoski.
26 maja 1998 roku uruchomiono stację Centrum. Zmieniono sposób budowy stacji, dzięki czemu linia miała powstać szybciej. Pojawiła się także konieczność dokupienia nowych wagonów – przetarg na ich dostawę wygrała firma Alstom. Pierwsze pociągi tej firmy pojawiły się w Warszawie w 2000 roku.
Jacksonmania[]
W 1997 roku pojawiły się plany utworzenia na terenie naszego miasta Jacksonlandu, parku rozrywki i rekreacji firmowanego nazwiskiem amerykańskiego piosenkarza Michaela Jacksona. Na realizację tej inwestycji zaproponowano tereny starego wojskowego lotniska na Bemowie. Służby prezydenta miasta, przygotowały raport dotyczący funkcji przyszłego założenia, uwzględniając wszystkie problemy związane z infrastrukturą terenu i siatką komunikacyjną. Michael Jackson zaaprobował otrzymany materiał, wyraził uznanie za właściwość i jakość opracowania, które wykorzystał do sporządzenia projektu.
Rodzinny park rozrywki swym charakterem miał odbiegać od typowego Wesołego Miasteczka, kładąc nacisk na stworzenie miejsca wspólnej rozrywki dzieci ich rodziców. Największy z pawilonów miał mieć charakter polski; za pośrednictwem legend, bajek i opowieści historycznych, dzieci przyswajałyby sobie dzieje Ojczyzny, zaś naturalnej wielkości zmechanizowane lalki, przedstawiałyby postacie polskich królów i bohaterów narodowych.
Michael Jackson zamierzał zainwestować w Polsce niebagatelną kwotę ponad 500 mln. dolarów. Pomysł budowy parku jednak upadł ze względu na brak odpowiednich środków do realizacji projektu.
Samorząd[]
Herb Mazowsza
Wraz z transformacją ustroju w kraju odrodził się warszawski samorząd. Po wielu publicznych dyskusjach 18 maja 1990 Sejm uchwalił ustawę o ustroju Warszawy. 27 maja w demokratycznych wyborach samorządowych mieszkańcy Warszawy wybrali swoich przedstawicieli do rad siedmiu gmin-dzielnic. Na prezydenta Zgromadzenie Wyborcze Warszawy wybrało urbanistę Stanisława Wyganowskiego, który pełnił już tę funkcję od 27 stycznia 1990 na mocy decyzji premiera Tadeusza Mazowieckiego. Warszawa po 56-letniej przerwie uzyskała szansę rozwoju zgodnego z wolą swoich mieszkańców.
Po raz kolejny Warszawa stała się tematem obrad Sejmu, który 25 marca 1994 uchwalił ustawę o ustroju miasta stołecznego wprowadzającą podział na 11 niezależnych gmin. Pomimo ciągłych zmian legislacyjnych Warszawa przeżywa gwałtowny wzrost gospodarczo-inwestycyjny. W kwietniu 1995 zostało uruchomione Metro Warszawskie. Powstają nowe obiekty biurowe, centra handlowe, osiedla mieszkaniowe. Miasto staje się najbardziej atrakcyjnym, w tej części Europy, miejscem inwestowania światowych kapitałów.
W 1999 r. po wprowadzeniu reformy administracyjnej Kraju w Warszawie powstał chaos organizacyjny i kompetencyjny. Dotychczasowy układ gmin i dzielnic warszawskich objęty został dodatkowo powiatem ziemskim, którego starosta nosił tytuł prezydenta miasta. Brak było ścisłego podziału zadań pomiędzy prezydentem miasta a burmistrzem gminy Centrum, co prowadziło do ciągłych konfliktów. Łączna liczba radnych powiatowych, gminnych i dzielnicowych w Warszawie osiągnęła wówczas niespotykany poziom ponad 700 osób.
Po uchwaleniu w 2002 r. nowej tzw. ustawy warszawskiej, Warszawa stała się jednolitą gminą miejską na prawach powiatu, która jest częścią województwa mazowieckiego składającą się z 18 jednostek pomocniczych, tj. dzielnic. Pierwszym prezydentem Warszawy według nowego ustroju został Lech Kaczyński.
Województwo mazowieckie[]
1 stycznia 1999 wszedł w życie nowy podział administracyjny – ustanowiono 16 nowych województw. Celem tej reformy było utworzenie większych regionów, które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać terytorium województwa.
Wprowadzeniu nowego podziału na województwa towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały utworzenie mniejszej liczby województw (najczęściej mówiło się o 12 nowych województwach). Nieco mniej zwolenników miały projekty utworzenia 25 województw lub pozostawienia dotychczasowego podziału na 49 województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby jednostek. Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw.
Warszawa stała się częścią województwa mazowieckiego.
Życie w Warszawie lat 90.[]
Komunikacja miejska[]
W 1990 roku w Warszawie kursowało 31 linii tramwajowych, 194 linie autobusowe oraz dwie linie trolejbusowe (dzienna i nocna). Linie tramwajowe miały oznaczenia jedno i dwucyfrowe od 1 do 41. Autobusy zwykłe dzienne (było ich razem 90 linii) nosiły oznaczenia od 101 do 195. Linie których pierwszą cyfrą było "2" w trójcyfrowym zapisie, były liniami eksterytorialnymi – tak np. linia 254 kursowała tylko na terenie Legionowa, takich tras było jednak tylko 5. Warszawiacy korzystali również z 12 linii okresowych zwykłych (oznaczenia 305-394), 18 linii przyspieszonych okresowych (oznaczenia 401-495), 11 linii przyspieszonych całodziennych (oznaczenia 500-510). Kursowało również 13 linii nocnych (601-612). Było 21 tras podmiejskich stałych, a do Legionowa chodził unikalny przyspieszony autobus podmiejski numer 723, były jeszcze 4 autobusy podmiejskie zwykłe i okresowe. Linie pośpieszne oznaczone były literami alfabetu – zatrzymywały się na małej ilości przystanków (podobnie jak dzisiejsze linie ekspresowe).
W 1991 roku pojawiają się pierwsze linie ekspresowe, linie które łączyły dalekie krańce miasta, ale które miały niewiele przystanków. W roku 1991 pojawiły się również linie o oznaczeniu 901, 902 i 903 – miały charakter podmiejskich, ale obsługiwane były przez prywatnego przewoźnika. 1 października 1993 roku nastąpiła likwidacja linii pośpiesznych o oznaczeniu alfabetycznym. Linie te zostały przekształcone w autobusy przyspieszone np. C w 521.
W 1995 roku kursowało już metro, wagonikami można było dojechać od stacji Politechnika do stacji Kabaty. Po torach tramwajowych kursowało 26 linii tramwajowych, na naszych ulicach jeździło 166 linii autobusowych (83 zwykłe, 8 okresowych, 24 przyspieszonych stałych, 11 przyspieszonych okresowych, 2 przyspieszone całodzienne, 4 ekspresowe, 12 nocnych, 17 podmiejskich i 5 podmiejskich okresowych) oraz jeden trolejbus o numerze 51.
Życie kulturalne miasta[]
W latach 90. Warszawiacy korzystali głównie z placówek kulturalno-oświatowych zorganizowanych w poprzednim ustroju. Poniższy wypis przedstawia stan na rok 1995.
Kina (wybrane)[]
- Kino Atlantic (ul. Chmielna)
- Kino Polonia (ul. Marszałkowska)
- Kino Wisła (plac Wilsona)
- Kino Moskwa (ul. Puławska)
- Kino Muranów (ul. Andersa)
- Kino Relax (ul. Złota)
- Kino Stolica (ul. Narbutta)
- Kino Śląsk (ul. Wspólna)
- Kino Z.M "Ursus" (ul. Traktorzystów)
Teatry (wybrane)[]
- Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza (ul. Jaracza)
- Teatr Powszechny (ul. Zamojskiego)
- Teatr Polski (ul. Karasia)
- Teatr Wielki (pl. Teatralny)
- Teatr Syrena (ul. Litewska)
- Teatr Kwadrat (ul. Czackiego)
- "Szwedzka 2/4" (ul. Szwedzka)
- Teatr Żydowski (pl. Grzybowski)
Muzea (wybrane)[]
- Muzeum Narodowe (Aleje Jerozolimskie)
- Muzeum Wojska Polskiego (Aleje Jerozolimskie)
- Muzeum Żydowskie (al. Jana Pawła II)
- Muzeum Sportu i Turystyki (ul. Wawelska)
- Muzeum w Wilanowie (ul. Przyczółkowa)
- Muzeum Kolejnictwa (ul. Towarowa)
- Muzeum "Zamek Królewski" (pl. Zamkowy)
- Muzeum Przemysłu (ul. Żelazna)
- Muzeum Niepodległości (al. Solidarności)
- Muzeum Katyńskie (ul. Powsińska)
- Muzeum Historyczne m. st. Warszawy Rynek Starego Miasta
- Muzeum Diabła (prywatne), ul. Bukowińska)
Szkoły wyższe[]
- Uniwersytet Warszawski (ul. Krakowskie Przedmieście)
- Politechnika Warszawska (pl. Politechniki)
- Akademia Medyczna (ul. Banacha)
- Akademia Muzyczna (ul. Okólnik)
- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (ul. Rakowiecka)
- Szkoła Główna Planowania i Statystyki (ul. Rakowiecka)
- Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego (ul. Marymoncka)
- Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza (ul. Miodowa)
- Akademia Teologii Katolickiej (ul. Dewajtis)
- Chrześcijańska Akademia Teologiczna (ul. Miodowa)
- Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (ul. Szczęśliwicka)
Parki i lasy miejskie[]
- Ogród Saski
- Łazienki Królewskie
- Centralny Park Kultury
- Park Skaryszewski
- Park Praski
- Ogród Zoologiczny
- Park na Szczęśliwicach
- Park im. Władysława Hibnera
- Park Wilanowski
- Park Babicki
Prezydenci Warszawy[]
- Stanisław Wyganowski (30 stycznia 1990 – 5 października 1994)
- Mieczysław Bareja (5 października 1994 – 3 listopada 1994)
- Marcin Święcicki (3 listopada 1994 – 30 marca 1999)
- Paweł Piskorski (30 marca 1999 – 14 stycznia 2002)