Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Kościół św
Historia Warszawy

do XV wieku
w XVI wieku
w XVII wieku
w XVIII wieku
w XIX wieku
w XX wieku
w XXI wieku

PAST

Wieżowiec Cedergrenu w 1914 roku

Warszawa na początku XX wieku stawała się miastem coraz bardziej nowoczesnym (powstała Elektrownia Powiśle, rozbudowywano kanalizację, sieć gazowniczą, telefony), była także siedzibą większych rosyjskich garnizonów wojskowych, i jednocześnie centrum życia i myśli politycznej. Wieść o wojnie rosyjsko-japońskiej w 1904 roku jawnie wykazała rozdwojenie społeczności – podczas gdy organizacje wiernopoddańcze wzywały do wspierania armii i zbiórek na rzecz dozbrajania, środowiska robotnicze wyszły demonstrować z hasłami Precz z wojną! Przecz z rządem carskim! Niech żyje wolność! Niech żyje socjalizm! Rozpoczęły się fale strajków i manifestacji robotniczych, kończących się starciami z policją i żandarmerią. Ostatecznie robotnicy zdołali wywalczyć podniesienie zarobków oraz zmniejszenie ucisku w pracy, skrócono dzień pracy i obniżono kary pieniężne, umożliwiono zrzeszanie się. Zezwolono także na wprowadzenie języka polskiego do szkół, powstały także szkoły prywatne z językiem polskim jako wykładowym. Jednocześnie kilkaset aresztowanych osób wylądowało na Cytadeli i zostało straconych. Sukces rewolucji 1905 roku okazał się być jednak krótkotrwały, ponieważ bardzo szybko doprowadzono do przywrócenia dawnych stosunków w zakładach pracy. Obniżono pensje, przywrócono kary pieniężne, zaczęło szerzyć się bezrobocie.

Likwidacja w 1909 roku Twierdzy Warszawa doprowadziła do zniknięcia ograniczeń budowlanych, ponadto uwolnione zostały rozległe, dawniej niezabudowane terenu, szczególnie w rejonie ul. Mokotowskiej, ul. Bagatela czy ul. Polnej. Podjęto się także parcelacji i wytyczania ulic na Mokotowie, w rejonie ul. Narbutta. Zaczęto też tworzyć pierwsze koncepcje rozwoju urbanistycznego miasta. Rozwój miasta początku XX wieku urzeczywistnił się w takich inwestycjach jak elektryfikacja tramwajów (1908), Park Skaryszewski (1905), Most Poniatowskiego (1904-1914) oraz wieżowiec Cedergrenu (1910), który był pierwszy warszawskim wysokościowcem i najwyższym wówczas budynkiem w carskiej Rosji. Rozpoczęła się elektryfikacja miasta. W 1907 roku wprowadzono nowy podział administracyjny na 15 cyrkułów, a w 1914 roku liczba ludności Warszawy wyniosła 884 000 osób.

I wojna światowa[]

Zobacz więcej w artykule: I wojna światowa.
Warszawa 1915

Wkroczenie wojsk niemieckich do miasta, 05.09.1915

Józef Piłsudski

Józef Piłsudski

Wskutek narastającego napięcia między europejskimi mocarstwami i w następstwie incydentu w Sarajewie naprzeciwko siebie stanęły kraje Trójporozumienia (z Rosją) oraz Trójprzymierza (z Niemcami), gdzie Warszawa znalazła się linii frontu. Wojna, zwana początkowo "Wielką Wojną", a potem "I wojną światową", trwała od 1914 do 1918 roku. Dla Warszawy, znajdującej się pod zaborem rosyjskim, wojna rozpoczęła się tak naprawdę 1 sierpnia 1914 roku (30 lipca zmobilizowano załogę Cytadeli), kiedy to Rosja przystąpiła do konfliktu z Niemcami.

Wybuch wojny był jednocześnie końcem pewnej prosperity w budowie warszawskich kamienic, które w ciągu kilku ostatnich lat sięgały w Warszawie niebotycznych wówczas wysokości ośmiu do dziewięciu kondygnacji. Wiele planów zaniechano, wiele inwestycji porzucono lub zawieszono, a inne miały znaczne problemy z rozpoczęciem działalności. Część inwestycji ukończono dopiero po odzyskaniu niepodległości. Okres wojenny był też trudny dla wielu warszawskich sklepów oraz lokali gastronomicznych, które musiały radzić sobie nie tylko z trudnościami w zaopatrzeniu i transporcie, ale także z brakiem rosyjskich garnizonów w mieście, które zazwyczaj generowały duży popyt na niektóre towary. Miasto dodatkowo zaczęły bombardować niemieckie sterowce. Rosjanie ewakuowali się z Warszawy 4 sierpnia 1915 roku, następnego dnia rano wysadzając w powietrze wszystkie mosty oraz niszcząc obiekty o znaczeniu strategicznym i wywożąc w głąb kraju znaczną część wyposażenia komunikacji miejskiej oraz warszawskich fabryk, jak również zbiorów bibliotecznych.

Niemcy wkroczyli do Warszawy 5 sierpnia 1915 roku, niemal natychmiast zajmując szereg obiektów na swoje potrzeby. Okupanci, chcąc wkupić się w łaski Polaków, zezwolili jesienią na reaktywację polskiego szkolnictwa – wprowadzono obowiązek szkolny, w 1915 roku reaktywowano działalność Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Warszawskiego, ustanowiono wiele polskich szkół, a w 1916 roku powstało również Muzeum Narodowe. Nakazano likwidację dwujęzycznych napisów, co mieszkańcy skrupulatnie wykorzystali likwidując niemal wszystkie pozostałości rosyjskiego zaborcy. 8 kwietnia 1916 roku dokonano znacznego powiększenia granic Warszawy, włączając w granice takie dotychczasowe miejscowości jak Marymont, Koło, Czyste, Mokotów, Czerniaków, Grochów, Targówek czy Bródno. Ludność miasta wzrosła w ten sposób o przeszło 100 tysięcy osób. Dokonano także prowizorycznej odbudowy warszawskich mostów. W 1916 roku powstał Szkic wstępny planu regulacyjnego m.st. Warszawy, autorstwa Tadeusza Tołwińskiego, będący ówczesnym odpowiednikiem współczesnego studium zagospodarowania przestrzennego – zawierał on idee i propozycje rozwoju miasta oraz rozbudowy jego infrastruktury, w tym budowę linii średnicowej.

12 grudnia 1916 roku na Dworcu Wiedeńskim owacyjnie powitany został Józef Piłsudski. Wszedł w skład Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu, której siedziba znajdowała się w kamienicy przy ul. Mazowieckiej 11, prowadził także ćwiczenia Polskiej Organizacji Wojskowej (w rejonie Wesołej i Zielonej). Jego decyzją wprowadzono zalecenie dla żołnierzy, aby ci nie składali przysięgi na wierność Niemcom, co doprowadziło do "kryzysu przysięgowego", aresztowania wielu działaczy niepodległościowych, w tym 22 lipca 1917 roku samego Piłsudskiego, którego osadzono w twierdzy w Magdeburgu.

W 1917 roku wybuch rewolucji w Rosji oraz pogarszająca się sytuacja Niemiec i Austro-Węgier na froncie zachodnim potęgowały manifestacje, wystąpienia i strajki, które spotykały się z surowymi represjami. Mieszkańcy byli jednak już niemal pewni, że okupanci będą musieli się wycofać. Na wieść o rewolucji w Niemczech, w dniu 8 listopada 1918 roku Warszawę potajemnie opuścił gubernator Hans von Beseler, zaś 10 listopada na Dworzec Wiedeński przyjechał pociąg ze zwolnionym z więzienia Józefem Piłsudskim. Przybycie marszałka stało się wezwaniem do rozbrojenia Niemców oraz usuwania widocznych na ulicach śladów ich obecności – w niechętni do stawiania oporu Niemcy z reguły poddawali się bez walki. 11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna przekazała kontrolę nad wojskiem Józefowi Piłsudskiemu, co symbolicznie zostało uznane za dzień odzyskania przez Polskę niepodległości. 18 listopada oficjalnie utworzono polski rząd.

Okres międzywojenny[]

Zobacz więcej w artykule: Historia międzywojenna.

Radziecka ofensywa ruszyła w połowie maja 1920 r. W pierwszej połowie sierpnia Armia Czerwona dotarła pod Warszawę, radzieckie oddziały przekroczyły Wisłę na północ od stolicy, by zdobyć miasto od zachodu. Między rozciągniętymi wojskami nieprzyjaciół powstała luka. Od 12 do 15 sierpnia 1920 r. toczyły się walki na przedpolach Warszawy. Polacy rzucili do boju ostatnie rezerwy, wśród których znajdowali się uczniowie warszawskich szkół. Straty poniesione przez te niewyszkolone oddziały były ogromne – ale Armia Czerwona nie zdobyła miasta. Rankiem 16 sierpnia pięć polskich dywizji ruszyło znad Wieprza na północ. Polacy natychmiast wbili się w lukę między wojskami radzieckimi i wyszli na tyły armii szturmującej Warszawę. Następnego dnia Rosjanie rozpoczęli odwrót, który szybko przerodził się w chaotyczną ucieczkę.

Gabriel Narutowicz

Gabriel Narutowicz

9 grudnia 1922 roku Zgromadzenie Narodowe wybrało pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – Gabriela Narutowicza. Jego zwycięstwo wywołało furię prawicy, twierdzącej, ze został Polakom "narzucony" głosami mniejszości narodowych. 16 grudnia 1922 roku prezydent przybył otworzyć wystawę obrazów w gmachu Zachęty i został tam zamordowany przez fanatycznego zwolennika endecji, Eligiusza Niewiadomskiego.

12 maja 1926 r. Marszałek wydał wiernym sobie wojskom rozkaz marszu stolicę. Miała to być bezkrwawa demonstracja siły, która wymogłaby ustępstwa na prezydencie Wojciechowskim. Po południu prezydent zaproponował Piłsudskiemu spotkanie na moście Poniatowskiego. Późnym popołudniem wybuchły walki. Piłsudskiego poparła ludność stolicy, PPS i niektóre jednostki wojska. Przeciwko zamachowi wystąpiły ugrupowania centroprawicowe, cześć armii oraz mieszkańcy byłego zaboru pruskiego, przyzwyczajeni do legalności działań w państwie. Wieczorem 14 maja prezydent i premier podali się do dymisji, a ustrój demokratyczny w Polsce został obalony.

Studium trasy ns

Studium środkowej części arterii NS przez Mirów i Muranów

Przez ostatnie sto lat, wraz z rozwojem przemysłu, bardzo gwałtownie wzrastała liczba ludności – w momencie odzyskiwania niepodległości Warszawa liczyła około 1 miliona mieszkańców. W związku z tym radykalnemu pogorszeniu uległy warunki mieszkaniowe, higieniczne, socjalne w kamienicach czynszowych, które budowano na wąskich i małych parcelach. W wielu miejscach nie było kanalizacji, a transport był utrudniony. Warszawa wkroczyła w okres prosperity w drugiej połowie lat 30. Pod zarządem Stefana Starzyńskiego miejscy planiści realizowali plany Warszawy Funkcjonalnej – całościowego programu i planu urbanistycznego rozwoju miasta tak, aby dorównywało innym europejskim metropoliom. Głównymi założeniami planów było stworzenie monumentalnej reprezentacyjnej dzielnicy rządowej im. Józefa Piłsudskiego na terenie Pola Mokotowskiego, budowa Świątyni Opatrzności w miejscu dzisiejszego Szpitala AM na Banacha, na zakończeniu wielkiej osi kompozycyjnej z placu na Rozdrożu, budowa nowego lotniska na terenie Gocławia.

Warszawa miała w planach także organizację igrzysk olimpijskich w 1948 bądź w 1952 roku– w tym celu planowano budowę Stadionu Olimpijskiego na Siekierkach.

II wojna światowa[]

Zobacz więcej w artykule: II wojna światowa.
Plan Pabsta

Plan Pabsta

Getto Warszawa

Likwidacja getta warszawskiego

Powstanie warszawskie

1 sierpnia 1944 r. Godzina "W". Patrol por. "Agatona" z batalionu "Pięść" w drodze z Woli do Śródmieścia

1 września 1939 roku hitlerowskie Niemcy rozpoczęły działania zbrojne przeciw Polsce. 17 września 1939 roku granicę z polską przekroczyła Armia Czerwona.

W nocy z 6 na 7 września 1939 roku Warszawę opuścił Naczelny Wódz, przystąpiono do ewakuacji sprzętu i amunicji z centralnych magazynów Warszawy i okolic oraz personelu obydwu głównych szpitali wojskowych, a także Dowództwa Okręgu Korpusu. 9 września nastąpił atak 4. niemieckiej dywizji pancernej na Warszawę. Obrona Warszawy trwała do honorowej kapitulacji 28 września 1939. Terror, który był metodą rządzenia w okupowanym mieście, spotkał się z oporem znacznej części warszawiaków. Jego intensywność i różnorodność form, jak masowe akcje zbrojne, mały i duży sabotaż, tajna działalność oświatowo-kulturalna, ratowanie zabytków, uczyniły Warszawę stolicą Podziemnego Państwa Polskiego. Tu koncentrowały się centralne ośrodki dyspozycji politycznej i wojskowej władz polskich: Delegatura Rządu na Kraj, Polityczny Komitet Porozumiewawczy i Komenda Główna Armii Krajowej.

Naziści ogłosili Plan Pabsta zakładający zburzenie miasta i zamienienie go w prowincjonalne miasteczko o roli węzła komunikacyjnego. W nowej Warszawie planowano również zmniejszyć liczbę Polaków do ok. 130 000 osób. Planowanemu nowemu ośrodkowi miejskiemu miano nadać nazwę "Nowe niemieckie miasto Warszawa" (niem. Die Neue deutsche Stadt Warschau). Plan przewidywał dwa etapy, planowe wyburzanie miasta nazywane eufemistycznie "rozbiórką polskiego miasta" (niem. Der Abbau der Polnischen Stadt) oraz "budowę miasta niemieckiego" (niem. Der Aufbau der Deutschen Stadt). By ostatecznie zrealizować plan, powołano zespół obozów KL Warschau.

Naziści zabronili wykonywania polskiej muzyki i kazali Polakom oddać wszystkie radia. Dzieła sztuki wywozili do Niemiec. Niszczyli pomniki. Polakom zostawili teatrzyki o bezwartościowym repertuarze, działało siedem kin wyświetlających niemieckie filmy propagandowe oraz gadzinówki, czyli hitlerowskie gazety wydawane po polsku. Na ulicach organizowano łapanki. 2 października 1940 r. powstało getto warszawskie, obejmujące mniej więcej teren współczesnego Mirowa i Muranowa. W styczniu 1941 roku zamknięto w nim ok. 590 tys. Żydów. W getcie panowały bardzo ciężkie warunki życia, wysoka śmiertelność, a także terror i regularne wywózki do obozów koncentracyjnych. 19 kwietnia 1943 r., gdy Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji dzielnicy, wybuchło powstania w gettcie warszawskim. Żydzi nie walczyli o zwycięstwo, na które nie mieli szans, ale walczyli aby „Wybrać sposób umierania: z bronią w ręku!”. Powstanie zostało spacyfikowane, a getto zburzone.

1 sierpnia 1944 r. o godzinie 17:00 w warszawie wybuchło zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza" powstanie warszawskie. Od strony militarnej powstanie było wymierzone przeciwko Niemcom, a od strony politycznej przeciwko wkraczającym od wschodu sowietom. Jego głównym celem była próba ratowania powojennej suwerenności poprzez odtworzenie w stolicy Polski legalnych władz państwowych, będących naturalną kontynuacją władz przedwojennych. Miało to uniemożliwić narzucenie Polsce marionetkowych władz uzależnionych od Związku Radzieckiego, którego wojska właśnie zbliżały się do Warszawy. Przewidywano przybycie do stolicy spadochroniarzy polskich z zachodu 1 SBS oraz obserwatorów alianckich. Plany te jednak nie zostały wcześniej skonsultowane z dowództwem alianckim i nic z nich nie wyszło. Walki trwały 63 dni. Straty po stronie polskiej wyniosły około 18 tysięcy zabitych i 25 tysięcy rannych żołnierzy oraz od 120 do 200 tysięcy ofiar spośród ludności cywilnej. Miasto uległo zniszczeniu w 85%.

Sowieci wkroczyli do lewobrzeżnej Warszawy 17 stycznia 1945. Za nimi do zrujnowanego i opustoszałego miasta przeniosły się proradzieckie władze polskie. Podjęto uchwałę o odbudowie Warszawy jako stolicy Polski. Ludność masowo powracała do Warszawy.

Okres PRL[]

Edward Gierek

Edward Gierek

Powracający z pożogi wojennej warszawiacy zastali swoje miasto w fatalnym stanie, w styczniu 1945 roku teren miasta zalegało ok. 20 milionów metrów gruzu i ruin. W lutym 1945 roku dekretem Krajowej Rady Narodowej powołano Biuro Odbudowy Stolicy, powstają pierwsze koncepcyjne plany odbudowy Warszawy. W myśl tych planów wytyczono przez pola ruin kilka głównych arterii komunikacyjnych, stanowiących dziś szkielet układu komunikacyjnego i przestrzennego miasta, a wśród nich była pierwsza większa inwestycja – Trasa W-Z. W roku 1951 roku rozszerzono granice administracyjne miasta. W 1955 ukończono budowę Pałacu Kultury i Nauki.

W 1957 roku zbudowano w Warszawie pierwsze osiedla w technologii prefabrykowanych wielkich płyt. Przez następne 30 lat była to dominująca technologia budownictwa mieszkaniowego. W latach 60. większość nowych osiedli powstawało na terenach uprzednio posiadających uzbrojenie w media, a rozbudowa miasta następowała do wewnątrz – dogęszczano dzielnice centralne. Prawdziwy "boom" budowlany nastąpił w latach 70. dzięki uwolnieniu nowych terenów oraz rozbudowie mediów i sieci komunikacyjnej. Powstały wielkie peryferyjne "osiedla-sypialnie", będące zapleczami dla wielkiego przemysłu w Warszawie: Bródno, Jelonki, Ursynów-Natolin, Stegny czy Chomiczówka.

W 1967 roku, po tym jak zaatakowany Izrael rozgromił wojska agresorów – sąsiednich państw arabskich, Polska zgodnie z polityką ZSRR zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem. W PRL rozpoczęło się szykanowanie osób pochodzenia żydowskiego. Pretekstem do nagonki stało się wystawienie "Dziadów" Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka, sztuki uznanej przez władze za antyradziecką. Po ostatnim przedstawieniu publiczność złożyła kwiaty pod pomnikiem Mickiwicza, gdzie demonstrację rozpędziła milicja. Dwaj studenci opisali przebieg zajść francuskiemu dziennikarzowi, za co zostali wyrzuceni z uczelni. W marcu 1968 roku w ich obronie wybuchły studenckie protesty brutalnie pacyfikowane przez oddziały ZOMO. W wyniku nagonki Polskę opuściło 20 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego.

Po strajkach z grudnia 1970 roku Gomułka został zmuszony do ustąpienia z funkcji I sekretarza KC PZPR. Jego następcą został Edward Gierek. Zapoczątkował on odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie, podniósł stopę życiową: poprawiło się zaopatrzenie, zakupiono licencję na coca-colę oraz fiata 126p (malucha). Gierek, opierając się na pożyczkach z Zachodu, zamierzał rozwijać przemysł i w ten sposób poprawić warunki życiowe w kraju. Sprzedaż towarów przemysłowych za granicą nie szła jednak zgodnie z planem i w 1975 r. państwo, zadłużone na 8 miliardów dolarów, nie miało środków na spłatę zobowiązań . Płace wzrosły, ale dostępność towarów spadła, co spowodowało hiperinflację. W czerwcu 1976 roku premier Piotr Jaroszewicz zapowiedział podwyżkę cen żywności. W kilkudziesięciu fabrykach całego kraju wybuchły strajki. W Ursusie doszło do starć ulicznych z milicją. Gierek odwołał zapowiedziane podwyżki.

Po strajkach w sierpniu 1980 władze zgodziły się na utworzenie wolnych związków zawodowych. W listopadzie 1980 roku zarejestrowano Niezależny Związek Zawodowy "Solidarność". 13 grudnia 1981 roku generał Wojciech Jaruzelski wprowadził stan wojenny. Zawieszono działalność organizacji społecznych i zawodowych, ograniczono swobody obywatelskie oraz internowano kilka tysięcy osób. Podziemna "Solidarność" rozwinęła nielegalną działalność wydawniczą i organizowała różne formy protestu. Od lutego do kwietnia 1989 roku trwały w Warszawie rozmowy "okrągłego stołu" między rządem a antykomunistyczną opozycją. W ich wyniku zgodzono się na ponowną rejestrację "Solidarności", utworzenie Senatu, powołanie prezydenta PRL oraz częściowo wolne wybory. W wyborach do Sejmu i Senatu 4 czerwca 1989 roku opozycja odniosła zdecydowane zwycięstwo. W lipcu prezydentem państwa został Wojciech Jaruzelski, a w sierpniu premierem Tadeusz Mazowiecki. W grudniu Sejm zmienił nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska.

Koniec XX wieku[]

Plac Jedności Robotniczej

Plac Politechniki niegdyś nosił nazwę Placu Jedności Robotniczej

Metro Natolin

Metro Natolin

29 grudnia 1989 roku sejm zmienił nazwę państwa z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Rzeczpospolitą Polską; dopuścił swobodę działania partii politycznych, usunął konstytucyjny zapis o "przewodniej roli" PZPR i przyjaźni ze ZSRR. W 1997 roku sejm uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Określiła ona Polskę jako "demokratyczne państwo prawne" i "dobro wspólne wszystkich obywateli" w którym "władza zwierzchnia należy do Narodu".

Nowa wolnorynkowa gospodarka sprawiła, że nieopłacalne dziesiątki firm i fabryk, były w szybkim czasie kolejno prywatyzowane lub po prostu likwidowane – takie działania doprowadziły do wzrostu bezrobocia. Zmiany ustrojowe pogrzebały m. in. takie firmy, jak Warszawskie Zakłady Telewizyjne, Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka, Zakłady im. Róży Luksemburg, Fabryka Samochodów Osobowych, Huta Warszawa, Zakłady E. WEDEL.

Zmiana ustroju pociągnęła za sobą rozpoczęcie walki o usuwanie komunistycznych patronów z nazw ulic i placów ("dekomunizację").

W 1990 roku pojawiły się plany skrócenia budowanego od 1983 roku metra do placu Wilsona lub całkowitego zakończenia budowy metra jako nieopłacalnej inwestycji. Jednak ekspertyzy wykazały, że przerwanie budowy jest bardziej kosztowne niż jej dokończenie, co przesądziło o kontynuowaniu prac. 7 kwietnia 1995 roku otwarto pierwszy odcinek podziemnej kolei. Od 2000 roku obok pociągów produkcji rosyjskiej zaczęły kursować nowe składy Alstrom Metropolis.

W 1997 roku pojawiły się plany utworzenia na terenie starego wojskowego lotniska na Bemowie Jacksonlandu, parku rozrywki i rekreacji firmowanego nazwiskiem amerykańskiego piosenkarza Michaela Jacksona. Pomysł budowy parku upadł jednak ze względu na brak odpowiednich środków do realizacji projektu.

Wraz z transformacją ustroju odrodził się warszawski samorząd. 25 marca 1994 uchwalił ustawę o ustroju miasta stołecznego wprowadzającą podział na 11 niezależnych gmin. Pomimo ciągłych zmian legislacyjnych Warszawa przeżywała gwałtowny wzrost gospodarczo-inwestycyjny. Powstały nowe obiekty biurowe, centra handlowe, osiedla mieszkaniowe. Miasto stawało się najbardziej atrakcyjnym w tej części Europy miejscem inwestowania światowych kapitałów. Po uchwaleniu w 2002 r. nowej tzw. ustawy warszawskiej, Warszawa stała się jednolitą gminą miejską na prawach powiatu, która jest częścią województwa mazowieckiego składającą się z 18 jednostek pomocniczych, tj. dzielnic. Pierwszym prezydentem Warszawy według nowego ustroju został Lech Kaczyński.

Zobacz też[]

Advertisement