Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

nr w rej.

449

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny - kościół rzymskokatolicki archidiecezji warszawskiej, przy ulicy Przyrynek 2 na rogu Kościelnej. Jest siedzibą parafii pod tym samym wezwaniem.

Historia[]

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, położony na skarpie warszawskiej. według tradycji wzniesiono w miejscu dawnej pogańskiej świątyni. Jego budowę rozpoczęto w 1409 roku z inicjatywy księcia mazowieckiego Janusza Starszego i jego żony Anny Danuty. Świątynię konsekrował w 1411 roku biskup Wojciech Jastrzębiec. Pierwotnie jednonawowa budowla służyła głównie rybakom i rzemieślnikom. Kazania głoszono w niej także w języku niemieckim, a obok kościoła funkcjonował cmentarz.

Kościół Nawiedzenia NMP (Przyrynek, od skarpy — Widok od strony Wisły i Górki Panny Maryi

Pod koniec XV wieku, dzięki funduszom księcia Bolesława V warszawskiego i zakroczymskiego, kościół rozbudowano do formy trójnawowej bazyliki. Podwyższono nawę główną, zapewniając jej samodzielne oświetlenie, i dobudowano nawy boczne. W drugiej połowie XVI wieku wzniesiono wolnostojącą wieżę dzwonniczą przy południowej elewacji kościoła. Na jednej z bram wyryto datę 1581, uznawaną za rok ukończenia budowy wieży. W tym samym okresie ludwisarz Mateusz Mrugawka wykonał dzwony dla świątyni.

W 1656 roku, podczas potopu szwedzkiego, kościół został spalony. Odbudowany około 1690 roku, zyskał barokowy charakter, obejmujący nowe sklepienia naw bocznych i ozdobną fasadę. W latach 1709–1734 dobudowano kaplice: Matki Boskiej Szkaplerznej (północna) i św. Barbary (południowa), ufundowane przez rodzinę Głębockich. Świątynia była kilkukrotnie niszczona przez pożary, m.in. w 1750 roku, po którym przeprowadzono gruntowną odbudowę.

W XIX wieku dokonano szeregu przebudów, które całkowicie zatarły pierwotny gotycki charakter budowli. W latach 1821–1829 architekt Józef Boretti, a następnie Alfons Kropiwnicki (1840–1855), przeprowadzili modernizacje w stylu neogotyckim i neoromańskim, obejmujące m.in. przebudowę kruchty, wnętrz i fasady. Kolejne prace, podjęte w latach 1883–1890 przez Feliksa Zygadlewicza, zmieniły kształt kaplic i dachów.

Na początku XX wieku, z okazji 500-lecia kościoła, podjęto próbę regotycyzacji świątyni. W latach 1906–1915, pod kierunkiem architektów Teofila Wiśniowskiego i Stefana Kozłowskiego, odtworzono dawne sklepienia i okna w prezbiterium, podwyższono dach oraz usunięto tynki. W 1936 roku Konstanty Jakimowicz przeprowadził prace związane z renowacją fasady i odtworzenia gotyckiej elewacji.

Kościół został poważnie uszkodzony podczas oblężenia Warszawy w 1939 roku, a w 1944 roku, podczas powstania warszawskiego, w znacznym stopniu zburzony. Odbudowę świątyni, prowadzoną w latach 1947–1957 według projektu Beaty Trylińskiej i Haliny Kosmólskiej, połączono z próbą przywrócenia gotyckiego charakteru budowli.

Obecnie Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny jest jednym z najstarszych zabytków w mieście. W czasie stanu wojennego pełnił ważną rolę jako miejsce działalności Duszpasterstwa Środowisk Twórczych. W 1965 roku kościół wraz z dzwonnicą, plebanią i organistówką wpisano do rejestru zabytków.