Marymont-Potok

Ten artykuł dotyczy osiedla na Żoliborzu. Zobacz też: osiedle Potok na Mokotowie.

Obszar MSI Marymont-Potok

Marymont-Potok, rejon ul. Mickiewicza

Marymont-Potok – osiedle oraz obszar Miejskiego Systemu Informacji, położony na Marymoncie w dzielnicy Żoliborz, ograniczony al. Armii Krajowej, ulicami Słowackiego, Potocką, Drohicką, Mścisławską, Małogoską, Dygasińskiego, Bohomolca i Promyka oraz nurtem Wisły.

Osada Potok istniała w tym miejscu już w XVIII wieku i był to otoczony polami i łąkami folwark należący do rodziny Potockich, od których nazwiska zaczerpnięta została nazwa wsi. Folwark ulokowany został w rejonie obecnego skrzyżowania ul. Potockiej z ul. Gwiaździstą, a jego grunta sięgały późniejszych ulic Marii Kazimiery, Skotnickiej i Tylżyckiej oraz rozciągały się po obu stronach obecnej ul. Gwiaździstej (dawniej Kamedułów). Z planu z 1777 roku wiadomo, że na terenie folwarku znajdowała się również karczma, będąca dużym budynkiem przy trakcie na północ, zaś w 1792 roku na jej terenie założona została manufaktura perkali, jednak ona wkrótce upadła, a budynek stał się najpewniej zwykłym obiektem gospodarczym na terenie folwarku.

Na początku XIX wieku folwark Potok należał do gminy Młociny, jego zabudowa nie uległa większym zmianom, nie licząc biegnącej wzdłuż północnej granicy nowej drogi oraz stawów w zachodniej części osady, uregulowanych około 1850 roku i przekształconych w stawy rybne. Kilka nowych zabudowań powstało w 1856 roku, po północnej stronie traktu potockiego znalazł się też ogród owocowo-warzywny. W latach 80. XIX wieku w Potoku mieszkało 67 osób, znajdowało się tutaj 26 budynków drewnianych położonych na 99 morgach ziemi – 22 przeznaczono na pola orne i ogrody, 10 na łąki, 3 na pastwiska, 47 mórg zalesiono, zaś pozostałe pozostawiono jako nieużytki. Wiadomo, że jednym z właścicieli majątki był niejaki Julian Barszczewski.

Ulica Smoszewska – Potok w 1977 roku

Ulica Gwiaździsta – Potok w 1977 roku

Kamienica Małkowskich – relikt dawnego Potoku

Pod koniec XIX wieku w miejscu folwarku zaczęła kształtować się osada letniskowa złożona głównie z drewnianych domów w typie rosyjskich daczy otoczonych rozległymi ogrodami – wiele z nich zostało zasiedlonych przez emerytowanych oficerów pułków stacjonujących na Cytadeli. Na terenie Potoku wytyczonych została siatka uliczek, przy których ulokowano posiadłości o często rosyjsko-brzmiących nazwach, takich jak Dacza Tichyj Ugołok czy Osada Ujutna. W 1906 roku z Krakowskiego Przedmieścia na Potok zaczęła kursować też miejska linia omnibusowa, a kurs kosztował 15 kopiejek. Po włączeniu Potoku do Warszawy w 1916 roku uporządkowano sieć lokalnych uliczek, nadając im nowe nazwy, takie jak Smoszewska, Skrzelewska, Kołobrzeska, Morawska czy Tylżycka.

Na Potoku dominowała zabudowa drewniana, nieliczne budynki murowane były wykonane bardzo niestarannie, brakowało też infrastruktury miejskiej, którą dociągano intensywnie w okresie międzywojennym. Uregulowano Rudawkę i leżące wzdłuż niej stawy, siedlisko komarów przenoszących malarię. Ulice brukowano, wytyczano też nowe drogi, które jednak w większości pozostawały niezabudowane. Zabudowa Potoku uległa znacznym zniszczeniom podczas II wojny światowej, a zrujnowanych domów po wojnie już zazwyczaj nie odbudowywano, choć między nimi powstawało wiele samowoli budowlanych. Teren pozostawał niedoinwestowany przez kolejnych kilkadziesiąt lat, w tym czasie projektanci i urbaniści przygotowywali nowe plany dla Marymontu, znacznie odbiegające od tych przygotowywanych jeszcze w latach 30. XX wieku. Zrealizowano jedynie nowy stadion Marymontu oraz Park Kępa Potocka, przy którym wykorzystano dawne starorzecze Wisły oraz wyspę Kępa Potocka. W latach 1971-1974 wschodnią część osiedla przecięła także Wisłostrada.

W latach 70. XX wieku, w miejscu historycznej osady Potok, na terenie między ul. Mickiewicza, ul. Potocką, ul. Gwiaździstą oraz planowaną wówczas al. Armii Krajowej, rozpoczęła się budowa południowej części osiedla Marymont Dolny. Projekt osiedla powstał w Pracowni Projektowej Stołecznej Dyrekcji Inwestycji Spółdzielczych dla Nauczycielskiej Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej, w ramach budowy niemal całkowicie zlikwidowano historyczną sieć ulic, stawiając dwanaście wielokondygnacyjnych budynków mieszkalnych otoczonych przez tereny zielone. Z dawnej zabudowy przetrwało jedynie kilka budynków, a do czasów obecnych zachowały się cztery dawne kamieniczki i domki – Smoszewska 9, Barszczewska 19, Potocka 2 oraz Potocka 2a.

Kościół Matki Bożej Królowej Polski przy ul. Gdańskiej

Obecnie w skład obszaru Miejskiego Systemu Informacji wchodzi także dawna osada „Marymont”, stanowiąca obecnie zachodnią część obszaru, wraz z takimi ulicami jak Gdańska, Marii Kazimiery, Paska, Jelinka czy Dembińskiego, a dawniej stanowiły one także fragmenty osad Kaskada oraz Grossów.

Na terenie Marymontu-Potoku znajdują się takie obiekty jak:

• Kościół Matki Bożej Królowej Polski
• Park Kaskada
• Park Kępa Potocka
• Stadion Marymontu

Od nazwy osiedla wzięła się także nazwa ul. Potockiej.

Zobacz też

• Marymont - galeria zdjęć Ireneusza Ostrzeniewskiego z lat 70. XX wieku