Nowe Miasto

nr w rej.

1110/09

Nowe Miasto MSI — Nowe Miasto na tle Śródmieścia wg MSI

Nowe Miasto – osiedle oraz obszar MSI w północno-wschodniej części Śródmieścia, jedno z najstarszych osiedli na terenie Warszawy, sąsiadujące od południa ze Starym Miastem, wraz z którym włączane jest w obszar tzw. starówki. Obszar Nowego Miasta ograniczony jest od wschodu Wisłą, od południa ulicami Boleść, Mostową i Długą, od zachodu placem Krasińskich i ulicą Bonifraterską, a od północy linią kolei obwodowej.

Historia[]

Rynek Nowego Miasta Canaletto — Rynek Nowego Miasta na obrazie Canaletta

200410-rynek-nowego-miasta — Rynek Nowego Miasta współcześnie

Wiadomo, że Nowe Miasto rozwijało się już na przełomie XIV i XV wieku, a oficjalnie zostało wydzielone ze Starej Warszawy jako jej strefa podmiejska aktem z 1408 roku, na terenie obejmującym oprócz Rynku Nowego Miasta ulice Freta, Kościelną, Koźlą, Przyrynek, Starą i Zakroczymską. Na wydzielonym obszarze istniał już wówczas kościół św. Jerzego (kanoników regularnych). Utworzona Nowa Warszawa stała się tworem całkowicie niezależnym od Starej Warszawy, miała swojego własnego wójta, radę oraz ratusz. W Nowej Warszawie mieszkali ludzie dużo biedniejsi niż ci ze Starego Miasta, dlatego też bardzo długo większość zabudowy Nowego Miasta była drewniana. Ze względu na brak pieniędzy nie miało także murów miejskich. Herbem miasta była panna z jednorożcem – można dziś ją zobaczyć na studni na rynku nowomiejskim.

Już w 1411 roku przedsięwzięto budowę kościoła parafialnego dla Nowego Miasta, która została faktycznie ukończona do końca XV wieku. W połowie XVI wieku zabudowa miasta była już zwarta, według danych z 1546 roku były tam 204 posesje. W późniejszym czasie powstały kolejne kościoły: św. Kazimierza (sakramentek) i św. Franciszka (franciszkanów). Na Nowym Mieście zaczynał się pierwszy warszawski most: Most Zygmunta Augusta. Istniał w latach 1573-1603, kiedy to zniosła go kra. Drewniana zabudowa na Nowym Mieście utrzymała się bardzo długo, dopiero w XVIII wieku zaczęły pojawiać się stopniowo klasycystyczne kamienice, zmienił się też układ miasta, gdyż częściowo zabudowany został rynek. Nowe Miasto stało się faktyczną częścią Warszawy dopiero w 1791 po wprowadzeniu Ustawy o miastach, stają się częścią II cyrkułu. W 1818 roku rozebrano bezużyteczny ratusz.

W XIX wieku niewiele zmieniło się serce osiedla wokół rynku, znacznej przemianie uległy za to północne skraje Nowego Miasta. Po porażce powstania listopadowego wszystkie zabudowania na północ od ul. Konwiktorskiej zostały wyburzone pod esplanadę Cytadeli, a potem wzniesiono na jej terenie dwa z pięciu fortów: Legionów (Władimira) oraz Traugutta (Aleksieja). Po 1918 roku tereny te zagospodarowano, wytyczając Park Traugutta oraz Park Kusocińskiego, budując gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych czy wiadukt żoliborski będący częścią nowej ulicy Bonifraterskiej. Dzielnica do II wojny światowej dotrwała jako zamieszkana w dużym stopniu przez Żydów, pełna barokowych i klasycystycznych kamieniczek, ale pozostająca na uboczu miejskiego życia. Także poniżej skarpy, wzdłuż ulic Rybaki i Bugaj stały kamienice, mieściły się fabryki.

W 1944 roku, podczas powstania warszawskiego, Nowe Miasto zostało prawie całkiem zburzone i spalone, a najważniejszymi punktami oporu były Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych na Sanguszki, broniona od 2 do 28 sierpnia, kościół św. Jana Bożego na Bonifraterskiej oraz zakłady Fiata na Sapieżyńskiej. Po wojnie dzielnicę odbudowano do 1954 roku, ale mniej starannie niż starówkę, a w miejscu sporej części zniszczonej zabudowy powstały współczesne bloki. Nie zdecydowano się także na odbudowę kamienic poniżej skarpy, po II wojnie światowej urządzono tu park, dziś znany jako skwer I Dywizji Pancernej.