Oś Stanisławowska – widok na plac Zbawiciela z Nowowiejskiej w stronę placu Na Rozdrożu
|
| nr w rej. |
| 543 |
Oś Stanisławowska – XVIII-wieczne założenie urbanistyczne, zainicjowane przez Stanisława Augusta Poniatowskiego w oparciu o Zamek Ujazdowski i Drogę Królewską.
Inicjatorem powstania założenia był król Stanisław August Poniatowski, który wzorował się francuskich układach przestrzennych. W ten sposób król chciał połączyć poprzez układ placów gwiaździstych ówczesną Warszawę ze swoją podmiejską rezydencją w Ujazdowie. Oś została wytyczona w latach 1768-1773 w oparciu o Zamek Ujazdowski oraz Drogę Królewską wiodącą na pole elekcyjne na Woli.
Projekt układu przygotowali August Fryderyk Moszyński i Efraim Schroeger. W oparciu o istniejącą Drogę Królewską (współczesne ulice Nowowiejską i Wyzwolenia) wyznaczono place oraz odchodzące od nich ulice, takie jak Na Rozdrożu, Zbawiciela, Politechniki czy Unii Lubelskiej. Po drugiej stronie zamku przedłużenie osi stworzył wcześniejszy Kanał Piaseczyński.
Budynki wzdłuż wytyczonych ulic i placów pojawiły się dopiero na przełomie XIX i XX wieku, wiele z nich uległo zniszczeniu podczas II wojny światowej, układ urbanistyczny stał się jednak po wojnie jedną z osi socrealistycznej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, przede wszystkim osiedla Latawiec wzdłuż dzisiejszej alei Wyzwolenia.
Ciekawostki[]
- Centralną część założenia stanowił zespół promienistych alej i placów, dlatego też część Warszawy w której widać zachowany do dzisiaj ten układ, nazywana jest potocznie "małym Paryżem" (zwłaszcza otoczenie ulicy Mokotowskiej) – układ gwiaździsty jest charakterystyczny dla stolicy Francji.