nr w rej. |
875 |
Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego (popularnie Skaryszak) – park miejski położony na Saskiej Kępie (MSI Kamionek) w dzielnicy Praga Południe, między al. Zieleniecką, al. Waszyngtona, ul. Międzynarodowa oraz al. Wedla. Jego nazwa nawiązuje do dawnej osady Skaryszew, a patronem jest Ignacy Jan Paderewski, pianista, kompozytor, polityk.
Historia[]
Obszar współczesnego parku stanowił dawniej rozlewiska Wisły, której nieregulowany przebieg tworzył w tym rejonie liczne mokradła i wyspy. Jedną z takich wysp była Saska Kępa, na której znalazła się potem osada o tej samej nazwie, zaś po drugiej stronie funkcjonowały osady Kamion i Skaryszew. Kiedy w XIX wieku ustatkował się poziom i bieg Wisły, w tym miejscu znajdowało się pastwisko miejskie "zwane Skaryszewskie", wykorzystywane doraźnie przez okolicznych mieszkańców. Nazwa wynikła z tego, że współpracowało ono z rynkiem bydła w Skaryszewie. Wynikiem tego była pierwotna nazwa Parku.
Inicjatywa utworzenia parku wyszła w 1905 roku od proboszcza parafii św. Stanisława w Kamionie, który chciał zwalczać panoszące się w Warszawie bezrobocie za pomocą robót publicznych – na przykład przy zakładaniu parku. Do współpracy zaprosił znanego architekta krajobrazu i dyrektora ogrodów miejskich, Franciszka Szaniora, który opracował projekt parku i przedstawił go władzom miejskim, a te projekt zatwierdziły, a następnie przekazały go do realizacji.
Park zaczął powstawać od 1906 roku na obszarze ponad 55 hektarów, pomimo protestów mieszkańców Saskiej Kępy – znajdowało się tam wówczas około 20 gospodarstw wiejskich, a mieszkańcy na tychże podmokłych łąkach wypasali swoje zwierzęta gospodarskie. Główne prace skierowano na organizację stawów, osuszono bagnisty teren pastwiska i wykopano dwa sztuczne stawy – "Staw Kajakowy" i "Staw Łabędzi" – a pozyskana w ten sposób ziemia posłużyła do usypania wzniesień. Na Jeziorze Kamionkowskim wybudowano śluzę, dzięki której można było kontrolować poziom wody w rejonie parku. W 1907 roku zaczęto teren obsadzać drzewami i krzewami, wśród nich lubianymi przez Szaniora świerkami, a także różnymi gatunkami wiązów, lip, dębów, wierzb czy topoli. We wschodniej części parku na usypanej górce powstał sztuczny wodospad, zrealizowano też place zabaw czy przystanie wioślarskie. W 1918 roku powstało boisko, opisane jako najnowsze urządzenia w zastosowaniu do piłki nożnej, a prace organizacyjne prowadzono do 1922 roku.
W latach 20. i 30. XX wieku park był popularnym miejscem spotkań i spacerów, przy głównej alejce odbywały się pokazy mody i prezentacje najnowszych modeli samochodów, organizowano imprezy taneczne na specjalnie budowanych kręgach, a od strony al. Waszyngtona znajdował się automat Wedla sprzedający czekoladki. W 1927 roku rozbudowano znajdujący się w parku stadion i przekazano AZS-owi, w tym samym roku podczas osuszania sąsiednich bagien wszystkie wody skierowano do Jeziora Kamionkowskiego, co spowodowało jego wylanie i częściowe zalanie parku – w związku z tych wkrótce wybudowano stację pomp, regulującą poziom wody i w razie potrzeby odprowadzającą nadmiar wody do Portu Praskiego. W 1928 dzięki projektom Leona Danielewicza założono rozarium oraz nieistniejący dzisiaj ogród daliowy, w kolejnych latach park dekorowany był także rzeźbami oraz pomnikami. W 1929 roku park otrzymał imię Ignacego Jana Paderewskiego w formie Park Paderewskiego. Stacja kolei jabłonowskiej na ul. Zamoyskiego nazywała się Park Paderewskiego. W tym samym roku na parkowym stadionie odbył się też bieg lekkoatletyczny z udziałem fińskiego biegacza długodystansowego Paavo Nurmiego. Park był całkowicie ogrodzony.
W trakcie II wojny światowej Niemcy nazwali park "Wschodni" (Ostpark). Był on ogólnodostępny, podczas powstania warszawskiego doszło tutaj do niewielkiej potyczki, jednak ze względu na przytłaczającą przewagę niemiecką powstańcy rozproszyli się. Część jego infrastruktury uległa zniszczeniu, w tym boiska, mostki oraz rzeźba "Faun na Delfinie", wykonana przez Jana Biernackiego. Po wojnie park (także przystanek kolejki) odzyskał nazwę Park Paderewskiego (tak był opisywany na planach także). Ponownie imię Paderewskiego utracił w końcu lat 1950 i powrócił do formy pierwotnej "Skaryszewski". W latach 50. XX wieku zdemontowano ogrodzenie, a część alejek zalano asfaltem, park pełnił wówczas funkcję rozrywkową i rekreacyjną – rozgrywano tutaj mecze piłki nożnej (m.in. pierwszy powojenny mecz między Okęciem a Polonią, zakończony wynikiem 3:3), a na zamarzniętym zimą jeziorku organizowano mistrzostwa Warszawy w jeździe szybkiej na lodzie. Odtworzono drzewostan, ale ze względów politycznych parkowi odebrano patrona oraz usunięto pomnik Edwarda M. House'a. W 1973 roku park wpisano do rejestru zabytków, do imienia Ignacego Jana Paderewskiego powrócono w 1981 roku, jednak w formie takiej jak w tytule, co owocuje tym, że Paderewski nie istnieje w mowie potocznej i urzędowej, a nawet twierdzi się, że to Skaryszew, albo, że obecna nazwa jest tożsama z tą z 1929 r. i nic nie trzeba zmieniać. W 1988 roku w rozarium odsłonięto kamień pamięci Lotników Brytyjskich, a przy wejściu do parku znalazło się popiersie Jana Paderewskiego.
W 1991 roku odtworzono pomnik Edwarda M. House'a, zaś w 2002 roku od strony ronda Waszyngtona ustawiono pomnik pamięci Polaków poległych w atakach na WTC. W czerwcu 2008 roku w parku odbyły się Czwarte Warszawskie Spotkania Ceramiczne, zaś w 2009 roku Park Skaryszewski wybrano najpiękniejszym parkiem w Polsce, w konkursie organizowanym przez firmę Briggs & Stratton[1]. W międzyczasie wiele rzeźb doczekało się renowacji, pojawiła się koncepcja rewaloryzacji parku, którą zaprezentowano w grudniu 2009 roku[2]. Zakładała ona m.in. przywrócenie ogrodzenia i żwirowej nawierzchni alejek, ustawienie stylowych latarni, odtworzenie ogrodu daliowego czy iluminowanie parkowych rzeźb, ostatecznie jednak żadnych prac nie rozpoczęto.
W Parku Skaryszewskim odbywają się imprezy okolicznościowe. Dookoła głównej pętli corocznie w zimie rozgrywane są dwie imprezy biegowe: Bieg Wedla oraz Praska Dycha.
Wygląd[]
Park Skaryszewski zajmuje powierzchnię około 58 hektarów między al. Zieleniecką, al. Waszyngtona, ul. Międzynarodowa oraz al. Wedla, na jego terenie znajduje się sieć sztucznych jeziorek i kanałów o łącznej powierzchni 11,3 hektara oraz Jezioro Kamionkowskie o powierzchni 8 hektarów, które jest starorzeczem Wisły. Park przecina sieć alejek, wśród których wyróżnia się główna aleja, prowadząca od ronda Waszyngtona w kierunku Jeziora Kamionkowskiego, oraz nerkowata alejka obwodowa, obiegająca cały park. W parku znajduje się około 20 tysięcy drzew i krzewów, rosną tam różne gatunki wiązów, lip, dębów, kolekcje wierzb i ogromne okazy topoli. Z ciekawszych okazów można znaleźć miłorząb dwuklapowy, korkowiec amurski czy kłęk kanadyjski.
W Parku Skaryszewskim rozwinięta jest infrastruktura sportowa i rekreacyjna, na jego terenie utworzono pierwsze w Warszawie boisko sportowe z bieżnią, a ponadto korty tenisowe, przystań dla łódek oraz kąpielisko z trampoliną, muszlę koncertową i plac zabaw dla dzieci. Większość z tych obiektów funkcjonuje do dzisiaj, boisko sportowe znajduje się w gestii klubu Drukarz Warszawa. Dawniej przy głównej alei odbywały się "konkursy na piękno" nowych marek samochodów, pokazy mody oraz konkursy taneczne. Alejki oraz zakamarki parkowe udekorowane są również różnego rodzaju rzeźbami, pomnikami, kapliczkami oraz kamieniami pamiątkowymi.
Istnieje konieczność przywrócenia nazwy w formie z 1929 r. "Park Paderewskiego" w związku ze stuleciem odzyskania Niepodległości.
Na terenie parku znajdują się następujące obiekty:
- Domek Ogrodnika, obecnie mieści hotel "Dedek Park",
- Kamień upamiętniający poległych brytyjskich lotników,
- Kamień upamiętniający poległych Sportowców-Akademików,
- Kamień upamiętniający polskie ofiary zamachu na World Trade Center,
- Kamień upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej,
- Kapliczka betonowa, dzieło Janusza Alchimowicza,
- Pomnik Edwarda M. House'a,
- Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej,
- Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego,
- Rzeźba "Faun na Delfinie", dzieło Jana Biernackiego (zachowany cokół),
- Rzeźba "Kąpiąca się", dzieło Olgi Niewskiej,
- Rzeźba "Rytm", dzieło Henryka Kuny,
- Rzeźba "Tancerka", dzieło Stanisława Jackowskiego,
Ciekawostki[]
- W 1928 roku park nawiedziła plaga zajęcy, które podskubywały młode drzewka, wobec czego z inicjatywy gwiazdy operetki warszawskiej Józefa Redo i współprojektanta Leona Danielewicza w parku odbyło się ogólnodostępne polowanie z nagonką, ostatnie w historii współczesnego centrum miasta.
- Po wschodniej stronie ul. Międzynarodowej znajduje się naturalne przedłużenie Parku Skaryszewskiego, które obecnie nosi nazwę Kamionkowskie Błonia Elekcyjne, dawniej znane jako "Park OWS Waszyngtona".
- Nazwę "Park Paderewskiego" nosiła także stacja kolejki jabłonowskiej przy ul. Grochowskiej.
- W ten sposób o Parku Skaryszewski pisał znany varsavianista Jerzy Kasprzycki: odczuwa się tu niekłamaną naturalną warszawskość, której nie ma Ogród Saski ani nawet Łazienki (...) gdy dziś wybieram się nad Jeziorko Kamionkowskie, zapowiadam znajomym: Idę do prawdziwego parku.
- Przez wiele varsavianiści powątpiewali w istnienie rzeźby "Faun na Delfinie", której opis znany był co prawda z międzywojennych przewodników, ale nie zachowała się żadne dokumentacja fotograficzna. Jednak w sierpniu 2008 roku Muzeum Powstania Warszawskiego otrzymało zestaw 99 slajdów z okresu międzywojennego, w tym jeden przedstawiający zapomnianą rzeźbę.
- Na terenie Parku Skaryszewskiego znajduje się tylko jeden pomnik przyrody – jest to drzewo buk pospolity w odmianie purpurowej.