Pomnik Syrenki (2015)
Pomnik Syrenki (2011)
Widok od strony Mostu Świętokrzyskiego
Nazwisko rzeźbiarki na pomniku
Tablica przed pomnikiem
Pomnik Syrenki na Powiślu - pomnik znajdujący się nad Wisłą zaraz obok Mostu Świętokrzyskiego. Autorką rzeźby jest Ludwika Nitschowa. Jest to ostatni pomnik w Warszawie wzniesiony przed II wojną światową. Wykonany z brązu pomnik mierzy wraz z cokołem 4,5 metra. Syrena stoi na postumencie z piaskowca otoczonym fontannami. Jest ustawiona równolegle do nurtu rzeki. Jej prawa ręka z mieczem jest uniesiona, zaś lewa trzyma przy piersi wypukłą tarczę. Na tarczy widnieje orzeł w koronie i napis "Warszawa".
Historia
Inicjatywa postawienia pomnika Syrence Warszawskiej wyszła w 1936 roku od prezydenta Stefana Starzyńskiego. Konkurs wygrała Ludwika Nitschowa. Wstępny projekt zakładał wykonanie 20-metrowej rzeźby z zielonego szkła ustawionej na filarze wbitym w środku nurtu Wisły. Reflektory wewnątrz pomnika miały rozświetlać go nocą, ponadto mógłby on wskazywać poziom wody w rzece. Ze względów finansowych zdecydowano się na tańszy projekt – rzeźbę otoczoną rybami i mewami, która miała być ustawiona na postumencie w niewielkim basenie-fontannie. Ludwika Nitschowa pracowała w przydzielonej przez Stefana Starzyńskiego hali nieczynnej kotłowni znajdującej się na terenie Stacji Filtrów. Twarzy Syrence użyczyła 23-letnia poetka i studentka etnografii Uniwersytetu Warszawskiego Krystyna Krahelska.
Gotowy projekt został zaprezentowany w 1937 roku na I Ogólnopolskim Salonie Rzeźby, gdzie nie zyskał dobrej opinii. Mimo to warszawiacy przyjęli go ciepło. Pomnik wykonano w odlewni braci Łopieńskich w 1938 roku. Składał się z dziewięciu części które później połączono. Odsłonięcia dokonał 29 czerwca 1939 sam Stefan Starzyński. Uroczystość była skromna, ze względu na odbywające się ówcześnie rozmowy polsko-niemieckie.
Syrenka jest jednym z nielicznych pomników warszawskich, który czasy II wojny światowej przetrwał praktycznie bez szwanku. W 1949 roku, bez zdejmowania rzeźby z cokołu, wypełniono tylko 35 drobnych przestrzelin i oczyszczono jej powierzchnię. W 1966 roku wyremontowano cokół oraz zamontowano fontannę, która wiecznie się psuła. W latach osiemdziesiątych odbył się kompleksowy remont. Syrenkę oczyszczono z brudu i korozji, zabezpieczono również piaskowiec z którego wykonany został cokół. Rozmontowano fontannę, gdyż dostarczana przez rury ilość wody nie wystarczała nawet do wypełnienia zbiornika, w którym stał postument.
W 2005 roku miał miejsce generalny remont pomnika. Projekt nieodpłatnie przygotowała firma Danprojekt. Odrestaurowano cokół, oczyszczono rzeźbę i uruchomiono sterowaną komputerowo fontannę. Uporządkowano również otoczenie. Powstał niewielki placyk z ławeczkami i stylowymi latarniami. Dookoła placu posadzono róże. Wycięte zostały krzaki i drzewa dzięki czemu tłem Syrenki jest Wisła i Most Świętokrzyski. Cały remont kosztował 600 tysięcy złotych.
Przy placyku obok Syrenki 8 listopada 2006 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą nadanie Warszawie srebrnego Krzyża Virtuti Militari. Generał Władysław Sikorski uhonorował miasto za obronę w czasie kampanii wrześniowej. Na czas budowy stacji metra C-13 Centrum Nauki Kopernik tablica była przeniesiona w al. ks. Stanka w parku im. Rydza-Śmigłego.
8 marca 2024 roku doszło do uszkodzenia pomnika przez aktywistów "Ostatniego Pokolenia" poprzez oblanie pomarańczową farbą wizerunku Syrenki.
Ciekawostki
Kopia pomnika w Muzeum Powstania Warszawskiego
- Twarz Syrenki nie jest wiernym odzwierciedleniem oblicza Krystyny Krahelskiej. Ludwika Nitschowa uznała, że kojarzenie poetki z pomnikiem mogłoby ją krępować i nieznacznie ją zmieniła.
- Most Syreny, którego już nie ma, swoją nazwę zawdzięczał obecności pomnika Syrenki u swego wylotu.
- Kopia pomnika znajduje się w Muzeum Powstania Warszawskiego, w części ekspozycji poświęconej Krystynie Krahelskiej. Autorem wykonanej w zmniejszonej skali z gipsu i pokrytej metalem rzeźby jest Dariusz Kowalski.
- Na czas budowy stacji metra C-13 Centrum Nauki Kopernik pomnik pozostawiono na swoim miejscu, jednak został odgrodzony szklaną klatką z wandaloodporną szybą, co miało zabezpieczyć go przed zniszczeniem. Pomnik był mimo to dobrze widoczny z mostu Świętokrzyskiego.
