.JPG){kind=link}
Pomnik Ucieczki z Getta
Tablice przy Pomniku Ucieczki z Getta
Tablice przy Pomniku Ucieczki z Getta
Widok wnętrza kanału
Pomnik Ucieczki z Getta (lub Pomnik tych, którzy uciekli z getta) – pomnik znajdujący się na Woli, przy ulicy Prostej, przed biurowcem Prosta Center (nr 51).
Pomnik upamiętnia wydarzenie z 10 maja 1943 roku, kiedy to poprzez umieszczony w ulicy właz kanałowy wyszła grupa kilkudziesięciu powstańców, którzy uciekli z ogarniętego powstaniem getta warszawskiego. Przez kanały poprowadził ich 19-letni wówczas Kazik Ratajzer, który kilka dni wcześniej przedostał się kanałami na aryjską stronę i skontaktował z oddelegowanym do kontaktów z Armią Krajową Icchakiem Cukiermanem. Następnie powrócił do getta, skąd w nocy z 9 na 10 maja przeprowadził około czterdziestoosobową grupę, w której znalazł się m.in. Marek Edelman, Roman Bornstein, Cywia Lubetkin, Tosia Altman, Chaim Frymer, Chana Fryszdorf-Kryształ oraz Abrasza Blum. Dziewięć osób nie dotarło do wyjścia.
Inicjatywa ustawienia pomnika w miejscu, gdzie znajdował się właz pojawiła się przed 65. rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim. Wówczas to Konrad Kucza-Kuczyński oraz Jan Kucza-Kuczyński przygotowali projekt sześciometrowej stalowej rury, do której można by wejść i poczuć się jak we wnętrzu kanału. Projekt spotkał się jednak z negatywną opinią urzędników ze względu na podatność na dewastację i profanację. Projekt przekazano do dalszych negocjacji.
W 2009 roku urzędnicy doszli z projektantami do porozumienia. Zamiast sześciometrowej rury powstała jedynie tuba o wysokości 1,8 metra, do której można jedynie zajrzeć przez specjalnie ścięty wierzchołek, przykryty szkłem. Wnętrze imituje zejście do kanału wraz ze stopniami, od dołu udekorowane wykonaną z prętów gwiazdą Dawida. W zamian tubę udekorowano odciskami dłoni, wzorowanymi na projektach pomnika obozu KL Warschau. Brązowy odlew tuby wykonał Maksymilian Biskupski. Obok znalazły się tablice w trzech językach informujące o wydarzeniu oraz wymieniające nazwiska osób, które wówczas uciekły. Umieszczona w trotuarze kolorowa kostka kieruje wzrok w stronę konkretnego włazu, którym powstańcy wydostali się na powierzchnię.
Prace na budowa pomnika rozpoczęto w marcu 2010, a odsłonięto go 13 maja 2010 roku. Wkrótce wykonano na nim kilka poprawek technicznych, ponieważ szklana powierzchnia zasłaniająca wejście do kanału była permanentnie zaparowana. Sytuacja nie powinna się już powtarzać.