
Remont torowiska na Trasie W-Z – tablica informacyjna
Remont torowiska na Trasie W-Z - największa inwestycja realizowana w 2009 roku przez spółkę Tramwaje Warszawskie, przebudowa trwała od 15 marca do 10 października i objęła odcinki torów tramwajowych na al. "Solidarności" między Młynarską a Jagiellońską wraz z przebudową węzłów na placu Bankowym, z al. Jana Pawła II i Okopową, oraz torowisko na ulicy Młynarskiej.
Stan wyjściowy[]

Zespół przystankowy Stare Miasto przed remontem
Według stanu na dzień 25 lutego 2009 roku przeznaczonym do remontu odcinkiem torowiska na al. "Solidarności" kursowało osiem linii tramwajowych: 4, 13, 23, 24, 26, 27, 32 i 46, a na odcinku przez Most Śląsko-Dąbrowski także dwie linie autobusowe dzienne: 190 i 410. Na trasach tramwajów znajdowało się siedem przystanków, patrząc od zachodu były to: DT Wola, Okopowa, Wola-Ratusz, Kino Femina, Metro Ratusz-Arsenał, Stare Miasto oraz Park Praski. Wspomniane linie tramwajowe kursowały na następujących odcinkach:
- 4: ŻERAŃ WSCHODNI – ... – Targowa – al. Solidarności – pl. Bankowy – ... – WYŚCIGI
- 13: KAWĘCZYŃSKA-BAZYLIKA – ... – Targowa – al. Solidarności – Wolska – Młynarska – ... - KOŁO
- 23: NOWE BEMOWO – ... – Młynarska – Wolska – al. Solidarności – Targowa – ... – RATUSZOWA-ZOO
- 24: NOWE BEMOWO – ... – Młynarska – Wolska – al. Solidarności – Okopowa – ... – GOCŁAWEK
- 26: OSIEDLE GÓRCZEWSKA – ... – Wolska – al. Solidarności – Targowa – ... – WIATRACZNA
- 27: METRO MARYMONT – ... – Okopowa – al. Solidarności – Wolska – CMENTARZ WOLSKI
- 32: CZYNSZOWA – ... – Targowa – al. Solidarności – Okopowa – ... – PLAC NARUTOWICZA
- 46: ROGALIŃSKA – Wolska – al. Solidarności – Targowa – ... – RATUSZOWA-ZOO
Linie autobusowe jeżdżące przez Most Śląsko-Dąbrowski kursowały natomiast na takich odcinkach:
- 190: OSIEDLE GÓRCZEWSKA – ... – Leszno – al. Solidarności – ... – CH MARKI
- 410: GROTY – ... – Leszno – al. Solidarności – ... – TARGÓWEK
Badania wykonane przez firmę FaberMaunsell Polska wykazały, że na planowanym do wyremontowania odcinku w złym stanie technicznym znajdowały się tory na tzw. rondzie Kercelak, czyli skrzyżowaniu al. "Solidarności" z Okopową, oraz na odcinku al. "Solidarności" między placem Bankowym a placem Weteranów 1863 roku. Wszystkie przystanki na przeznaczonym do remontu odcinku znajdowały się pomiędzy jezdniami, posiadały wiaty, jedynie przystanek Stare Miasto znajdował się w pasie jezdni, tj. pasażerowie z tramwajów wysiadali wprost na jezdnię. W każdym węźle istniały tory umożliwiające skręt w torowiska na przecznicach, niemożliwy był jedynie skręt w ul. Andersa.
Plany[]
Budowa tymczasowej zawrotki tramwajowej za pałacem Przebendowskich, 6 marca 2009
Pas jezdni dla pojazdów skręcających z Płockiej w kierunku Koła, przekopany przez Młynarską na czas objazdu

Mijanka dla autobusów w tunelu pod placem Zamkowym
Modernizacja torowiska tramwajowego na Trasie W-Z otrzymała za cel polepszenie oferty transportowej na tym odcinku, a także podwyższenie jakości podróżowania oraz niezawodności funkcjonowania komunikacji miejskiej na tym odcinku. Według SISKOM-u renowacja torów powinna przynieść następujące efekty:
- zwiększenie do 2014 roku liczby podróży na tym odcinku o około 4,2% w stosunku do liczby podróży odbywanych w przypadku zastosowania wariantu zero,
- zwiększenie pracy przewozowej wykonywanej przez komunikację tramwajową o około 44 tysięcy pasażerokilometrów w godzinach szczytu,
- skrócenie czasu podróży na tym odcinku o około 5 do 9 minut, a więc przykładowy tramwaj pokona odcinek w 12 minut zamiast w 20,
- wzrost komfortu podróżowania pasażerów dzięki zakupowi nowocześniejszego taboru,
- wzrost atrakcyjności korytarza trasy tramwajowej dla lokowanie miejsc zamieszkania oraz obiektów usługowych.
Projekty przeznaczone do wykonania w 2009 roku założyły:
- wymianę wraz z wyciszeniem całego torowiska oraz wymianę bądź renowację całej sieci trakcyjnej na odcinku, by spełniały one najnowsze standardy i umożliwiły ruch najnowocześniejszych pojazdom,
- przebudowę wraz z przesunięciem torowiska na wschód na Młynarskiej,
- przebudowę węzła Okopowa z wydzieleniem dodatkowych torów do skrętu oraz węzła Kino Femina ze zmianą geometrii krzyżujących się tras oraz przeniesieniem zwrotnic,
- budowę łącznika torowego al. "Solidarności" z Ratuszową wzdłuż Jagiellońskiej, który umożliwi tramwajom kursowanie na czas budowy stacji metra Dworzec Wileński,
- wydzielenie wspólnej drogi tramwajowo-autobusowej na odcinku od placu Bankowego do ul. Targowej o długości odpowiednio 2,2 (na Pragę) i 2,6 (do centrum) kilometra,
- budowę łączników pomiędzy jezdnią i projektowaną drogą tramwajowo-autobusową umożliwiających autobusom wjechanie na wspólną drogę – jeden znajdzie się po zachodniej stronie skrzyżowania al. "Solidarności" z Andersa, a drugi pod zachodniej stronie skrzyżowania al. "Solidarności" z Jagiellońską,
- wprowadzenie dodatkowych linii autobusowych na nową drogę tramwajowo-autobusową na moście Śląsko-Dąbrowskim,
- przebudowę przystanków oraz dostosowanie niektórych z nich (Metro Ratusz-Arsenał, Stare Miasto, Park Praski, Dworzec Wileński) do obsługiwania zarówno tramwajów, jak i autobusów, mają one zostać wydłużone i poszerzone (tak, aby móc przyjąć naraz dwa tramwaje typu PESA) oraz przykryte nowymi wiatami,
- instalację sygnalizacji świetlnej przy przejściu dla pieszych obok przystanku Stare Miasto,
- ustawienie osłon chroniących pałac Przebendowskich przed ochlapywaniem wodą przez autobusy.
Plany przebudowy zakładały następujący harmonogram prac:
- 15 marca, g. 10:00 – wstrzymanie ruchu tramwajów na moście Śląsko-Dąbrowskim, gdzie pozostawiono jedynie jeden dwukierunkowy pas dla autobusów, oraz na ul. Młynarskiej. Rozpoczęto się wtedy także remont wiaduktu wiodącego do mostu oraz budowę skrętu dla tramwajów w ul. Jagiellońską – zgodnie z planem
- 9 maja – zakończenie przebudowy węzła DT Wola i rozpoczęcie wymiany torów i rozjazdów w rejonie placu Bankowego – zgodnie z planem
- 14 czerwca – zakończenie przebudowy torów na ul. Młynarskiej – zgodnie z planem
- 20 czerwca – zakończenie remontu w węźle Metro Ratusz-Arsenał, rozpoczęcie przebudowy węzła Kino Femina, który całkowicie wyłączono z ruchu tramwajowego - zgodnie z planem
- 31 sierpnia – zakończenie przebudowy węzła Kino Femina, rozpoczęcie przebudowy węzła Okopowa – zrealizowano wcześniej, niż zakładano
- 31 sierpnia – zakończenie przebudowy torów na moście Śląsko-Dąbrowskim – zgodnie z planem
- 17 października – zakończenie przebudowy węzła Okopowa, zakończenie całego remontu – zrealizowano wcześniej, niż zakładano
W celu ułatwienia podróżnym przejazdu między dwoma stronami Wisły zaplanowano także tymczasową zawrotkę tramwajową przy pałacu Przebendowskich, dodatkowe linie zastępcze oraz wydzielono trzy nowe buspasy – dwa na al. "Solidarności" oraz jeden na ul. Anielewicza, gdzie przewidziano zawracanie niektórych autobusowych linii zastępczych.
Objazdy komunikacji[]
Pierwszy etap[]
Pierwszy wariant[]
Schemat objazdów tramwajów w pierwszym etapie remontu
Wraz z kolejnymi etapami remontu pojawiały się informacje na temat aktualnych objazdów komunikacji. Pierwsze, podane 25 lutego, miały dotyczyć pierwszego okresu remontu od 15 marca do 11 kwietnia. Według tych planów wprowadzono by takie objazdy i zmiany, że:
- zawieszeniu ulegną linie 2 (mapa), 32 oraz 46 (drugi wariant tego nie zmienił)
- uruchomiona zostanie linia szczytowa 41 (mapa), która pojedzie na trasie z Żerania Wschodniego przez most Gdański do stacji metra Dworzec Gdański, dalej do Ronda Radosława i powróci (zależnie od tego, czy będzie to szczyt poranny czy popołudniowy) Stawkami bądź Słomińskiego (drugi wariant tego nie zmienił).
- zmienioną trasą pojedzie linia 4 (mapa), która w celu ominięcia remontowanego odcinka pojedzie mostem Gdańskim i ul. Andersa (drugi wariant tego nie zmienił).
- zmienioną trasą pojedzie linia 7 (mapa), która w celu obsłużenia krańca Czynszowa po zawieszeniu linii 32 zostanie wydłużona ul. Targową do Czynszowej (drugi wariant tego nie zmienił).
- zmienioną trasą pojedzie linia 13 (mapa), która w celu ominięcia remontowanych odcinków startować będzie z Osiedla Górczewska, a w węźle Kino Femina skręci w al. Jana Pawła II i przejedzie mostem Gdańskim na Pragę, skąd wróci na Targową (drugi wariant tego nie zmienił).
- znacznie skrócona zostanie trasa linii 23 (mapa), która pojedzie z Cmentarza Wolskiego ul. Wolską i al. Solidarności do zawrotki przy węźle Metro Ratusz-Arsenał (drugi wariant tego nie zmienił).
- skróconą trasą pojedzie linia 24 (mapa), z niemożności przejazdu ul. Młynarską kursować będzie tylko do zajezdni tramwajowej "Wola" (drugi wariant tego nie zmienił).
- skróconą trasą pojedzie linia 26 i dojedzie jedynie do węzła Metro Ratusz-Arsenał (drugi wariant tego nie zmienił).
- skróconą trasą pojedzie linia 28 (mapa) i zamiast na Gocławek kursować będzie tylko do Wiatracznej (drugi wariant tego nie zmienił).
- uruchomiona zostanie linia uzupełniająca 47 (mapa), która obsłuży obszary pozbawione dojazdu z lewobrzeżnej części miasta i połączy Gocławek z bazyliką na Kawęczyńskiej (drugi wariant tego nie zmienił).
- na wyłączonym z ruchu moście Śląsko-Dąbrowskim oraz odcinku ul. Młynarskiej kursować będą zastępcze linie autobusowe: Z-1 z Koła wzdłuż ul. Płockiej na przystanek przesiadkowy "Podzamcze", Z-2 z Podzamcza przez most Śląsko-Dąbrowski do Dworca Wileńskiego, Z-3 z Metra Ratusz Arsenał do Podzamcza oraz Z-4 z metra Ratusz Arsenał przez most Świętokrzyski na Dworzec Wileński i dalej na Targówek (w drugim wariancie uruchomione zostają tylko dwie linie zastępcze).
- zmieniona zostanie trasa linii 162 (mapa), która zamiast Okrzei i Kłopotowskiego pojedzie Jagiellońską oraz zamiast Szwedzką i Św. Wincentego pojedzie Radzymińską (drugi wariant tego nie zmienił).
- autobusy linii 190 ominą zamknięty odcinek wiaduktu jadąc Miodową, Konwiktorską i Wybrzeżem Gdańskim, ale przejadą przez most Śląsko-Dąbrowski (w drugim wariancie pojedzie prosto przez tunel).
- wydłużoną trasą pojada autobusy linii 390, przejadą mostem Śląsko-Dąbrowskim, by zabrać pasażerów z przystanku przesiadkowego "Podzamcze" (w drugim wariancie pojedzie do Okopowej).
- zawieszeniu ulegnie linia E-3, zamiast niej na trasę wyruszy autobus linii 400, który pojedzie z Bródna-Podgrodzia przez most Gdański do ronda "Radosława" (mapa) (drugi wariant tego nie zmienił).
- skróconą trasą będzie kursować linia 410 (mapa) i dojedzie tylko do Bielańskiej (drugi wariant tego nie zmienił).
- linia 520 zostanie skierowana z pl. Bankowego na al. "Solidarności", Górczewską i księcia Janusza, by dojechać na Koło (drugi wariant tego nie zmienił).
- drobnej zmianie trasy ulegną linie 522 i N42, które zamiast Młynarską pojadą Płocką (drugi wariant tego nie zmienił).
- objazdową trasą pojadą linie nocne N11, N21, N61 oraz N71, które zamiast al. "Solidarności" po lewej stronie Wisły pojadą przez Powiśle i Starą Pragę, a linia N21 dodatkowo nie będzie podjeżdżać pod Dworzec Wschodni (w drugim wariancie wszystkie linie kursują normalnie przez most Śląsko-Dąbrowski).
Drugi wariant[]
Schemat objazdów autobusów w pierwszym etapie remontu

Tramwaj linii 26 na tymczasowej zawrotce przy Pałacu Przebendowskich
3 marca wymyślono sposób, żeby autobusy mogły jechać prosto Trasą W-Z pomimo zamknięcia wiaduktu. Zgodnie z tym projektem linie miały zjechać z Trasy W-Z Nowym Zjazdem na Wisłostradę i wjechać Grodzką na Most, z powrotem linie miały zjechać z Mostu Nowym Zjazdem na Wisłostradę i wjechać Grodzką na Trasę W-Z , a co za tym idzie zrezygnowano z uruchamiania przystanku przesiadkowego Podzamcze i kolejnych dwóch linii autobusów zastępczych: Z-3 i Z-4. Ponadto linie 190, 390, N11, N21, N61 oraz N71 miały także kursować po wahadłowym pasie na moście Śląsko-Dąbrowskim. Wariant drugi różnił się od pierwszego następującymi szczegółami:
- na wyłączonym z ruchu moście Śląsko-Dąbrowskim oraz odcinku ul. Młynarskiej kursować będą dwie, a nie cztery zastępcze linie autobusowe: Z-1 z Koła wzdłuż ul. Płockiej, al. "Solidarności" i most Śląsko-Dąbrowski do Dworca Wileńskiego oraz Z-2 z Metra Ratusz Arsenał most Śląsko-Dąbrowski na Dworzec Wileński (mapa).
- autobusy linii 190 ominą zamknięty odcinek wiaduktu "ślimakami" (mapa).
- wydłużoną trasą pojadą autobusy linii 390, przejadą mostem Śląsko-Dąbrowskim i al. "Solidarności" do Okopowej, nie tylko do Podzamcza (mapa).
- objazdową trasą pojadą linie nocne N11, N21, N61 oraz N71, które ominą wiadukt "ślimakami", a linia N21 i tak nie będzie podjeżdżać pod Dworzec Wschodni (mapa).
Drugi etap[]
Na początku kwietnia 2009 Zarząd Transportu Miejskiego podał do wiadomości objazdy komunikacji podczas drugiego etapu remontu, który planowo rozpoczął się 12 kwietnia. W tym czasie do aktualnie zamkniętych i przebudowywanych odcinków torowisk na trasie W-Z i Młynarskiej dołączył odcinek na ul. Wolskiej między Skierniewicką a Młynarską. W związku z tym utrzymane zostały objazdowe trasy wszystkich linii autobusowych oraz tramwajowych linii 4, 7, 28, 41 i 47, a ponadto wprowadzone zostały kolejne zmiany:
- zmienioną trasą pojedzie linia 13, która dodatkowo ominie fragment Wolskiej jadąc od skrzyżowania ze Skierniewicką ulicami Skierniewicką, Kasprzaka, Prostą i al. Jana Pawła II, a potem dalej objazdową trasą, ponadto linia zostanie skrócona do Cmentarza Wolskiego.
- zmienioną trasą pojedzie linia 24, która pojedzie wydłużoną trasą wzdłuż Okopowej, al. Jana Pawła II i Popiełuszki na Metro Marymont zastępując tam zawieszony 27.
- zmienioną trasą pojedzie linia 26, by ominąć Wolską pojedzie Skierniewicką, Kasprzaka, Prostą, Towarową i Okopową do al. "Solidarności", skąd pojedzie dalej skróconą trasą.
- zawieszeniu ulegną dodatkowo linie 23 i 27.
Dodatkowo na czas objazdów wprowadzone zostały zmiany przystankowe - linie 410, 520 i 522 zaczęły zatrzymywać się na przystanku Okopowa 01, a linie 520 i 522 także na przystanku Okopowa 02. Natomiast w zespole "Centrum" dla linii 520 zaczęły obowiązywać przystanki 04 i 01 (zamiast 02 i 03), a dla linii 522 przystanek 03 zamiast przystanku 01.
Trzeci etap[]
Pierwsza część[]
Pod koniec kwietnia ZTM podał do publicznej wiadomości informacje na temat objazdów autobusów i tramwajów podczas trzeciego etapu remontu torowiska, który planowo rozpoczął się 10 maja. Otwarty został wówczas zamknięty odcinek torowiska na ulicy Wolskiej, natomiast zamknięty został węzeł tramwajowy u zbiegu alei "Solidarności", Andersa oraz placu Bankowego. W związku z tym całkowicie zamknięte zostało torowisko wzdłuż Marszałkowskiej i Andersa na odcinku Stawki-Plac Zbawiciela oraz na Trasie W-Z od alei Jana Pawła do placu Bankowego. Zmiany w kursowaniu komunikacji miejskiej prezentowały się tak, że:
- utrzymane zostaną trasy objazdowe linii 7, 28, 41 i 47
- utrzymane zostanie zawieszenie linii 2, 23, 32 i 46.
- przywrócona zostanie trasa podstawowa linii 27
- przywrócona zostanie pierwsza objazdowa trasa linii 13, wobec czego w celu ominięcia remontowanych odcinków w węźle Kino Femina skręci w al. Jana Pawła II i przejedzie mostem Gdańskim na Pragę i stamtąd wróci na Targową.
- zawieszone zostanie kursowanie linii 4, 18, 26, 35, 36 ze względu na brak przejezdności przez węzeł "Metro Ratusz-Arsenał".
- trasa linii 19 zostanie wydłużona na północy z krańca Piaski do Nowego Bemowa, a na południu z Wilanowskiej do Wyścigów
- zmienioną trasą pojedzie linia 24, która pojedzie wzdłuż al. "Solidarności" i Wolskiej na Cmentarz Wolski.
- wydłużoną trasą pojedzie linia 25, która dojedzie do Żerania Wschodniego.
- uruchomione zostają dwie tramwajowe linie zastępcze: 76 na trasie z Osiedla Górczewska Wolską, Chałubińskiego, Filtrową i al. Krakowską na Okęcie oraz 78 na trasie z Żerania FSO przez Most Gdański, Stawki, al. Jana Pawła II i Marymoncką na Metro Młociny
- zmieniona zostanie trasa linii zastępczej Z-2, która pojedzie na Wolę wzdłuż al. "Solidarności" do Okopowej.
- uruchomiona zostanie dodatkowa linia zastępcza Z-3, która zastąpi tramwaje na trasie pl. Wilsona przez Mickiewicza, Andersa i Marszałkowską do Metra Politechnika.
W związku z niemal całkowitym zamknięciem skrzyżowania al. "Solidarności" z Andersa utrudniony został przejazd autobusów komunikacji miejskiej przez plac Bankowy, w szczególności tych, który na skrzyżowaniu muszą skręcać w lewo. Dlatego też wprowadzone zostały następujące tymczasowe korekty tras:
- linie 171, 410, 520, 522 oraz E-4 chcąc skręcić z placu Bankowego w al. "Solidarności" musiały pojechać prosto w Andersa, dopiero potem skręcić w Nowolipki i stamtąd wzdłuż al. Jana Pawła II wrócić na al. "Solidarności".
- linia 410 jadąc z Grot skręcała na plac Bankowy i stamtąd wzdłuż Senatorskiej i Wierzbowej kursowała do tymczasowego krańca Zachęta. Powrót odbywał się normalną trasą.
- linie N11 i N61 jadąc na Pragę kursowały Świętokrzyską, Tamką, mostem Świętokrzyskim, Wybrzeżem Szczecińskim oraz Okrzei, a z powrotem normalną trasą.
- linie N21 i N71 jadąc na Pragę kursowały al. Jana Pawła II i al. "Solidarności", a z powrotem stałą trasą.
W związku z powyższymi zmianami zawieszeniu uległy przystanki Bielańska 01, Metro Ratusz-Arsenał 05, 56 i 72 oraz Plac Bankowy 02. W zamian uruchomione zostały dodatkowe przystanki:
- Metro Ratusz-Arsenał 55 – zlokalizowany na al. "Solidarności" w stronę Woli, po zachodniej stronie skrzyżowania z Andersa, i obowiązywał dla linii 190, 390, N21, N71, Z-1 oraz Z-2.
- Kino Femina 54 – zlokalizowany na al. "Solidarności" na stronę Bemowa, po zachodniej stronie skrzyżowania z al. Jana Pawła II, i obowiązywał dla linii 171, 190, 410, 520, 522, E-2, N42 i Z-1.
- Muranów 56 – zlokalizowany na tymczasowym wypłytowaniu torowiska tramwajowego na Andersa w stronę Żoliborza, przed skrzyżowaniem ze Świętojerską, i obowiązywał dla linii 127 i Z-3.
- Muranowska 51 – zlokalizowany na Andersa w stronę centrum, po południowej stronie skrzyżowania ze Stawkami, obowiązywał dla linii Z-3
- Muranowska 58 – zlokalizowany na tymczasowym wypłytowaniu torowiska tramwajowego na Andersa w stronę Żoliborza, przed skrzyżowaniem ze Stawkami, obowiązywał dla linii Z-3
- Metro Politechnika 60 – zlokalizowany na Waryńskiego w kierunku południowym, przed skrzyżowaniem z Nowowiejską, i obowiązywał jako przystanek krańcowy dla linii Z-3.
- Zachęta 54 – zlokalizowany na ul. Królewskiej w stronę Marszałkowskiej tuż za przystankiem Zachęta 02, obowiązywał jako krańcowy dla linii 410.
Oprócz tego dodatkowo zaszły następujące zmiany przystankowe – uruchomiony został przystanek Muranów 01 dla linii Z-3, w zespole Plac Bankowy dla linii 107, 111, 127 i N41 w kierunku Żoliborza obowiązywał przystanek 04 zamiast 02, na trasie linii 505 obowiązywały dodatkowe przystanki Hoża, Rakowiecka, Morskie Oko, Malczewskiego oraz Bukowińska, na trasach linii 520 i 522 obowiązywały przystanki Hoża, Metro Świętokrzyska oraz Królewska, dla linii 390 w zespole Okopowa przystanek 05 obowiązywał jako "dla wysiadających", a przystanek 01 jako "dla wsiadających". Przy okazji przestał obowiązywać przystanek plac Wilsona 18 dla linii 114.
Druga część[]
W nocy z 6 na 7 czerwca 2009 zmieniona została organizacja ruchu na pl. Bankowym. W związku z otwarciem południowej jezdni al. Solidarności na wschód od placu Bankowego oraz zamknięciem przejazdu tramwajowego na Senatorskiej wprowadzone zostały poniższe zmiany w komunikacji zbiorowej:
- utrzymane zostanie zawieszenie linii 2, 4, 18, 23, 26, 32, 35 i 36
- utrzymane zostaną zmienione trasy linii 7, 19, 24, 25, 28, 171, 520, 522 i E-2
- utrzymane zostanie kursowanie linii zastępczych Z-1, Z-2, Z-3, 41, 47, 76 i 78
- przywrócone zostaną stałe trasy linii N11, N21, N61 i N71 w rejonie placu Bankowego z zachowaniem objazdu zamkniętego wiaduktu Trasy W-Z
- linia 410 zostanie skierowana trasą objazdową z pierwszych dwóch etapów w rejonie Bielańskiej, z zachowaniem objazdu przez Nowolipki
- linie 100 i 111 zamiast Senatorską pojadą Królewską (w dni świąteczne 111 w stronę krańca Dzielna pojedzie z pl. Powstańców Warszawy w Świętokrzyską i dalej w Marszałkowską)
Oprócz tego w nocy z 6 na 7 czerwca 2009, w związku z wdrażaniem zmienionej organizacji ruchu, linie N11, N21, N61 i N71 zostały skierowane objazdem przez Most Świętokrzyski i ul. Sokolą (w stronę krańców praskich), lub Kłopotowskiego (w stronę Dworca Centralnego)
Wprowadzone zostały także następujące zmiany przystankowe:
- przywrócone zostanie funkcjonowanie przystanków Metro Ratusz-Arsenał 05 i Bielańska 01
- zawieszone zostanie funkcjonowanie przystanku Zachęta 54
- przystanek Metro Ratusz-Arsenał 55 ulega likwidacji
Czwarty etap[]
Schemat objazdu tramwajów w autobusie
Ogłoszenie na przystanku Stare Miasto 03 o 4 etapie remontu
W czerwcu ZTM podał pierwsze informacje na temat kolejnego, czwartego etapu remontu torowiska, podczas którego ponownie przywrócony został ruch tramwajowych na pl. Bankowym oraz Młynarskiej, natomiast wyłączone na wakacje zostało skrzyżowanie al. Jana Pawła II z al. "Solidarności". Wprowadzone zostały one 21 czerwca 2009 i prezentowały się następująco:
- utrzymane zostanie zawieszenie linii 2, 18 (mapa), 23, 26 (mapa), 32, 36 (mapa) i 46,
- utrzymane zostaną trasy objazdowe linii 7 i 28 oraz trasy linii zastępczych 47 i 78,
- zawieszone zostanie kursowanie linii 16 (mapa), 22 (mapa), 27 (mapa) i 41,
- zlikwidowana zostanie linia 76,
- przywrócone zostanie kursowanie linii 24, 25 i 35 na trasach podstawowych,
- przywrócone zostanie kursowanie linii 4 na objazdowej trasie przez most Gdański i ulicę Andersa (mapa),
- wydłużona zostanie trasa linii 10 na pętlę Służewiec (mapa),
- zmieniona zostanie trasa linii 13, która pojedzie stałą trasą do Koła i dalej do Nowego Bemowa i ominie remontowany odcinek przez Okopową, Most Gdański i Jagiellońską w drodze do pętli Kawęczyńska-Bazylika,
- zmieniona zostanie trasa linii 17, która ominie remontowany odcinek jadąc od ronda "Radosława" ulicami Andersa, Marszałkowską i Puławską,
- zmieniona zostanie trasa linii 19, która pojedzie z Metro Młociny ulicami Wólczyńską, Stawkami, Marszałkowską na Wyścigi, (mapa)
- zmieniona zostanie trasa linii 33, która ominie remontowany odcinek jadąc od ronda "Radosława" ulicą Okopową, Grójecką i Filtrową, (mapa)
- uruchomiona zostanie linia 72 kursująca z Osiedla Górczewska przez Powstańców Śląskich, Wolską, Okopową, Most Gdański do Żerania FSO (mapa).
- zmieniona zostanie trasa linii 78, która zamiast Stawkami i Międzyparkową pojedzie krótsza trasą wzdłuż Słomińskiego (mapa),
ZTM natomiast z opóźnieniem podał zmiany, które dotyczyć będą linii autobusowych. We wcześniejszym komunikacie dotyczącym przywrócenia ruchu autobusów na wiadukcie na Andersa i uruchomienia linii Z-3 zostało zapowiedziane jedynie, że po zakończeniu III etapu remontu linia Z-3 zastępować będzie jedynie wyłączony ruch tramwajowy na Mickiewicza i zostanie skrócona do trasy Plac Wilsona – Bielańska, a nowe informacje pojawiły się na ulotkach 18 czerwca 2009:
- otwarta zostanie ul. Senatorska, wobec czego linie 100 i 111 wrócą na tą ulicę,
- otwarty zostanie lewoskręt z placu Bankowego w al. "Solidarności", wobec czego linie 171, 410, 520, 522 i E-2 nie będą kursować dłużej przez Andersa i Nowolipki,
- skrócona zostanie linia 500 (mapa), która skończy swoją trasą na rondzie Radosława,
- na trasie linii 510 obowiązywać zaczną wszystkie napotkane przystanki na odcinku od Dworca Centralnego do Ronda Radosława,
- 520 zostanie skierowana na Znaną wraz z uznaniem tej trasy jako stałej. (mapa)
- zlikwidowana zostanie linia Z-1,
- skrócona zostanie linia Z-3, która teraz będzie kursować na trasie z placu Wilsona na Bielańską, (mapa)
- uruchomiona zostanie linia Z-4 ma trasie Rondo Radosława - Dworzec Centralny (mapa).
- ulotka z informacjami o zmianach m.in. w 4 etapie remontu
Piąty etap[]
Ogłoszenie o zmianach w piątym etapie remontu
Pod koniec lipca ZTM przekazał informacje o kolejnym etapie remontu i zmianach z nim związanych. 3 sierpnia 2009 otwarte zostało torowisko w węźle Kino Femina, równocześnie zamknięty został węzeł Okopowa, u zbiegu Okopowej i al. "Solidarności". Zostały w związku z tym wprowadzone następujące zmiany:
- utrzymane zostanie zawieszenie linii 2, 22, 23, 27, 32, 36 i 46,
- utrzymane zostaną trasy objazdowe linii 4, 7 i 28,
- zawieszona zostanie linia 13,
- skasowane zostaną linie 42, 72, 78 i Z-4,
- zmieniona zostanie trasa linii 1, która ominie zamknięty odcinek jadąc al. Jana Pawła II i Filtrową,
- przywrócone zostaną podstawowe trasy linii 10, 16, 17, 18, 33 i 41,
- zmieniona zostaje trasa linii 19, która zostaje skrócona do Piasków i pozostaje wydłużona do Wyścigów,
- zmieniona zostanie trasa linii 24, która ominie remontowany odcinek wzdłuż Wolskiej, Skierniewickiej i Kasprzaka,
- przywrócona zostanie linia 26 na trasie skróconej do Rogalińskiej,
- uruchomiona zostanie linia zastępcza 71 na trasie z Banacha przez Grójecką, Kasprzaka, Skierniewicką, Młynarską i Powstańców Śląskich na Piaski,
- uruchomiona zostanie linia zastępcza 73 na trasie z Metra Młociny przez Broniewskiego, Most Gdański na Dworzec Wschodni (Kijowska),
Dodatkowe utrudnienia i objazdy dotyczyły linii autobusowych:
- wydłużona zostanie trasa linii zastępczej Z-2, która pojedzie wzdłuż Leszna do pętli "Płocka" i wróci Wolską,
- uruchomiona zostanie linia zastępcza Z-5, która zastąpi tramwaje na trasie z Ronda Radosława wzdłuż Okopowej i Towarowej do placu Zawiszy,
- w związku z utrudnieniami w ruchu na skrzyżowaniu Okopowej z al. "Solidarności" i wprowadzeniem ruchu jednokierunkowego na Płockiej skorygowanymi trasami w tym rejonie pojadą dodatkowo linie 103, 151, 155, 171, 197, 410, 501, 520, 522, N42, N45 i N95.
Ponadto w nocy z 2 na 3 sierpnia 2009, w związku z wdrażaniem nowej organizacji ruchu, linie N42 i N91 zostały skierowane na następujące trasy objazdowe:
- N42 w obie strony zamiast Młynarską pojedzie bezpośrednio Górczewską do węzła Okopowa, ponadto w stronę Dworca Centralnego pojedzie Okopową, Żytnią i Żelazną do Trasy W-Z.
- N91 pojedzie Grzybowską, Żelazną i Lesznem w stronę Cmentarza Północnego, lub Żytnią w stronę Centrum.
- ulotka z informacjami o zmianach m.in. w 5 etapie remontu
Szósty etap[]
Pod koniec sierpnia ZTM przedstawił zmiany dotyczące VI etapu remontu, który rozpoczął się 31 sierpnia. Tego dnia ponownie uruchomiony został ruch na moście Śląsko-Dąbrowskim, a tramwaje powróciły na trasę W-Z na odcinku od Targowej do alei Jana Pawła II. W remoncie niezmiennie pozostawały tory w węźle "Okopowa". Wprowadzone zostają następujące zmiany:
- utrzymane zostaną trasy objazdowe linii 1, 24 i 71,
- utrzymane zostanie zawieszenie linii 13, 27 i 46,
- zlikwidowane zostaną linie 2, 19, 22, 32, 47 i 73,
- przywrócone zostaną podstawowe trasy linii 4 (mapa) oraz 7 (mapa)
- zmieniona zostanie trasa linii 10 (mapa), która pojedzie Nowowiejską i Puławska na Wilanowską,
- przywrócona zostanie linia 23 z tymczasowym objazdem remontowanego odcinka wzdłuż al. Jana Pawła II i Broniewskiego oraz przedłużeniem na Czynszową,
- przywrócona zostanie podstawowa trasa linii 26 (mapa) z objazdem remontowanego odcinka wzdłuż Prostej i al. Jana Pawła II,
- zmieniona zostanie trasa linii 28, która pojedzie do krańca Kawęczyńska-Bazylika,
- skrócona zostanie trasa linii 33 (mapa), która będzie kursować tylko do Piasków,
- skrócona zostaje trasa linii 36 (mapa), która kursować będzie tylko do Metra Marymont,
- zmieniona zostanie trasa linii 41 (mapa), która pojedzie ze Słomińskiego aleją Jana Pawła II na Metro Marymont,
- uruchomiona zostanie nowa linia 44 (mapa) na trasie z Wilanowskiej przez Woronicza na Służewiec,
- schemat tramwajów w szóstym etapie remontu
Okrojone zmiany dotknęły linii autobusowych:
- autobusy linii 190 i Z-2 wprowadzone zostały na wspólny, wydzielony pas tramwajowo-autobusowy na odcinku od Jagiellońskiej do placu Bankowego włącznie i zatrzymywały się na wspólnych przystankach.
Wprowadzone zostały następujące zmiany przystankowe:
- Przywrócone zostaną przystanki tramwajowe:
- Dworzec Wileński 08, 09, 10, 11
- Stare Miasto 03, 04
- Park Praski 03, 04
- Metro Ratusz-Arsenał 09, 10
- Kino Femina 06
- Kawęczyńska-Bazylika 01, 02, 03
- Wojnicka 01, 02
- Zajezdnia Praga 01, 02
- Utrzymane zostanie zawieszenie przystanków:
- Powązkowska 03, 04
- Niska 03, 04
- Cmentarz Żydowski 03, 04
- Dzielna 02
- Żytnia 01, 02
- Okopowa 03, 04, 07, 08
- Muzeum Powstania Warszawskiego 05, 06
- Rondo Daszyńskiego 05
- DT Wola 03, 04, 06
- Rogalińska 03
- Utrzymane zostanie funkcjonowanie zastępczych przystanków:
- DT Wola 52
- Rogalińska 52, 53
Siódmy etap[]
W połowie września ZTM upowszechnił informacje dotyczące zmian od 19 września w związku z otwarciem dla ruchu węzła "Okopowa". Zamknięty dla ruchu pozostanie jedynie odcinek alei "Solidarności" między Okopową a Młynarską. Jednocześnie ponownie otwarte zostanie torowisko na Radiowej, a zamknięte na Marymonckiej. Zmiany wyglądają następująco:
- utrzymane zostanie zawieszenie linii 13, 20, 27 i 46,
- przywrócona zostanie podstawowa trasa linii 1,
- wydłużona na Wyścigi zostanie trasa linii 10,
- zlikwidowana zostanie linia 21, a część jej trasy przejmie linia 22,
- wydłużona zostanie trasa linii 22, będzie kursować z Żerania FSO w kierunku Alej Jerozolimskich, skąd pojedzie na Piaski,
- zmieniona zostanie trasa linii 26, która pojedzie Towarową do alei "Solidarności",
- skrócona do Metra Wilanowska zostanie trasa linii 36,
- zmieniona zostanie trasa linii 41, która wróci na zawrotkę ulicą Stawki, al. Jana Pawła II oraz Słomińskiego,
- zlikwidowana zostanie linia 71 oraz linie Z-1 i Z-5,
- przywrócone zostaną podstawowe trasy linii 103, 151, 155, 171, 190, 197, 410, E-2, N42, N45, N91 i N95,
- zmienione zostaną trasy linii 422 i 520, które pojadą Płocką i Wolską.
Po zakończeniu[]
10 października 2009 zakończył się ostatni etap remontu Trasy W-Z. Otwarte zostało wówczas torowisko na al. Solidarności między Młynarską a Okopową. Wprowadzone zostały następujące zmiany:
- przywrócono linie 13, 27 na trasach podstawowych.
- wydłużono trasę linii 16 do krańca Woronicza.
- wydłużono trasę linii 23 na Czynszową wraz z przywróceniem trasy na Nowe Bemowo.
- przywrócono trasy podstawowe linii 24 i 26 sprzed remontu.
- przywrócono trasę linii 28 na Wiatraczną, wraz z uznaniem jej jako stałej.
- skrócono trasę linii 33 do Kieleckiej, wraz z przywróceniem trasy podstawowej do krańca Metro Młociny.
- przywrócono trasę linii 46 na wydłużonej trasie do Cmentarza Wolskiego.
Przebieg prac[]

W ramach przygotowań do remontu na początku marca przygotowano zawrotkę dla tramwajów na tyłach pałacu Przebendowskich. Była ona wykorzystywana od 16 marca, gdyż wymagała przynajmniej jednego dnia na podłączenie jej do sieci torowej – 15 marca linie 23 i 26 kursowały więc innymi niż planowane trasami. Zawrotka umożliwiła kursowanie al. "Solidarności" z Bemowa i Woli do stacji metra A-15 Ratusz Arsenał.
15 marca o godzinie 0:30 zamknięty został ruch na ul. Młynarskiej, a o 6:00 na moście Śląsko-Dąbrowskim. Jeden z blogerów wykonał zdjęcie ostatniego tramwaju, który przejechał most przed remontem – był to tramwaj linii 26. Remont rozpoczął się jednak dopiero około godziny 10:00, gdyż wcześniej na most wkroczyły ekipy kręcące film "Rewers". Przez pierwszych kilka dni zdejmowano stare torowisko. Od 17 marca zdecydowano się skorygować skróconą trasę 410 tak, aby zatrzymywała się na przystanku Plac Bankowy.
18 marca pojawiły się dodatkowe kursy autobusów linii 390 oraz Z-2, a 20 marca skorygowano kursowanie linii 520 w rejonie ulicy Płockiej. Do tego dnia usunięte zostało niemal całe torowisko na przebudowywanym odcinku trasy W-Z, gdzieniegdzie odkrywając jednocześnie bruk pokrywający trasę od 1949 roku. Całkowicie rozebrany został też przystanek tramwajowy Park Praski.
25 marca zakończył się pierwszy etap wymiany podbudowy torów na Młynarskiej, wkrótce rozpoczęło się układanie szyn, które dotarły do tego dnia z Krakowa. Do 5 kwietnia wywieziono wszystkie tory tramwajowe z mostu Śląsko-Dąbrowskiego oraz rozpoczęto budowę podtorza na remontowanym odcinku, które musi być idealnie ułożone według specjalnych procedur, by przyszłe torowisko było równe.
Do 9 kwietnia udało się ułożyć szyny na dojeździe do zajezdni tramwajowej, zakończyło się także ich asfaltowanie. Na ul. Młynarskiej rozpoczęto już betonowanie nowego torowiska. 12 kwietnia przystąpiono do drugiego etapu remontu, zamknięto torowisko na Wolskiej między Skierniewcką a Młynarską i rozpoczęto pełną przebudowę węzła komunikacyjnego "DT Wola".
Prace remontowe na placu Bankowym, 11 maja 2009
Remont na wiadukcie Mostu Śląsko-Dąbrowskiego, 16 lipca 2009
Na początku maja rozpoczęto przygotowania do kolejnego etapu remontu, jakim była wymiana torów w węźle Metro Ratusz-Arsenał. Całkowicie wyłączony został ruch tramwajowy na Andersa, Marszałkowskiej i al. "Solidarności", w zamian kursować miały autobusy zastępcze. Choć początkowo planowano niemal całkowicie zamknąć pl. Bankowy dla samochodów, ostatecznie zdecydowano o pozostawieniu po jednym pasie w każdym kierunku. 10 maja przystąpiono do trzeciego etapu renowacji. W międzyczasie na odcinku trasy W-Z od pl. Bankowego do ul. Jagiellońskiej ułożona została izolacja przeciwwilgociowa, trwało układanie zbrojeń pod torowisko oraz samych torów. Najszybciej prace posuwały się na zachód od tunelu trasy W-Z. Odbudowywany był także wiadukt łączący al. "Solidarności" z mostem Śląsko-Dąbrowskim.
5 czerwca 2009 zakończono pierwszą część wymiany torów na placu Bankowym, a co za tym idzie rozpoczęto kolejną część – wymienione zostały teraz tory w miejscu, gdzie samochody przedostawały się na drugą stroną al. "Solidarności", a ruch został skierowany na gotowy odcinek. Ponadto ruszyła dalsza przebudowa fragmentu torów wzdłuż placu Bankowego i zamknięciu uległ przejazd przez ul. Senatorską.
21 czerwca przystąpiono do kolejnego etapu remontu. Zakończono przebudowę torów na pl. Bankowym i ponownie uruchomiono ruch tramwajowy na Andersa i Marszałkowskiej, jednocześnie zamykając do remontu węzeł Kino Femina. Wprowadzono nową organizację ruchu, tworząc rondo w kształcie koniczynki z jednym pasem w ciągu al. "Solidarności" oraz dwoma pasami w ciągu al. Jana Pawła II. Pod koniec lipca 2009 remont tego odcinka zakończono.
Ze względu jednak na obchody 65. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego kolejny etap rozpoczęto dopiero 3 sierpnia, gdyż węzeł "Okopowa" był niezbędny, aby móc dojechać do Muzeum Powstania Warszawskiego. Otwarto dla ruchu węzeł "Kino Femina", a zamknięto "Okopowa". 12 sierpnia, podczas prac na torowisku odnaleziono niewybuch z okresu II wojny światowej. 27 sierpnia pojawiło się pytanie, czy po przystanki Stare Miasto zostaną ponownie uruchomione dla autobusów, co potwierdził następnego dnia koordynator ds. remontów, Wiesław Witek. Nie udało się za to wybudować tymczasowego łącznika al. "Solidarności" z Ratuszową – sprawę zawaliła firma projektująca. Powstał on dopiero w 2011 roku.

Wspólny pas tramwajowo-autobusowy na moście Śląsko-Dąbrowskim, 11 września 2009
29 sierpnia po wyremontowanym torowisku na moście Śląsko-Dąbrowskim przejechał pierwszy próbny tramwaj bez pasażerów. Natomiast 31 sierpnia ponownie otwarty dla ruchu zostanie odcinek torów tramwajowych na Trasie W-Z na odcinku od alei Jana Pawła II do ulicy Targowej. Oddano do użytku także pierwszy w Warszawie wspólny pas autobusowo-tramwajowy. Na początku września okazało się, że remont ostatniej części, węzła "Okopowa", został zakończony wcześniej niż planowano. Ostatnie prace na ulicy Wolskiej również zakończył się wcześniej, wobec czego cały remont ukończono na tydzień przed terminem, 10 października 2009 roku.
Galeria[]
Stan końcowy[]
Po zakończeniu prac na trasę W-Z wróciły tramwaje linii 4, 13, 23, 24, 26, 27 i 46, a na most Śląsko-Dąbrowski dodatkowo dzienne autobusy linii 190. Ostatecznie zdecydowano się na zlikwidowanie linii 32 oraz na skrócenie trasy linii 410 do tymczasowej pętli Zachęta. Nie licząc linii nocnych, na wybudowany wspólny pas tramwajowo-autobusowy wkroczyła jedynie jedna linia dzienna, co wkrótce okazało się niewystarczające, wobec czego dodatkowo skierowano nań autobusy linii 160. W 2010 roku, w związku z przebudową wiaduktu żoliborskiego, na pasie pojawiły się dodatkowo autobusy linii 527.
W październiku 2009 roku firma TransEko przeprowadziła badania wykorzystania przebudowanej trasy W-Z, ze szczególnym uwzględnieniem nowo wytyczonego pasa tramwajowo-autobusowego. Biorąc pod uwagę najruchliwszy odcinek między przystankami Stare Miasto a Park Praski w godzinach szczytu porannego z pojazdów komunikacji miejskiej skorzystało (podróżując w obu kierunkach) przeciętnie 11 600 osób, w godzinach szczytu popołudniowego przeciętne 10 850 osób, a w okresie międzyszczytowym przeciętnie 4 100 osób. Pasażerowie najczęściej korzystali z tramwajów kursujących na linii 26. W stosunku do 2007 roku liczba pasażerów wzrosła o kilkanaście procent.
Średnia prędkość komunikacyjna na badanym odcinku wyniosła od 21,3 do 22,7 km/h, co dla odcinka między przystankami Dworzec Wileński a Metro Ratusz-Arsenał dało czas przejazdu oscylujący w okolicach 7 minut. Różnica prędkości pomiędzy okres szczytu komunikacyjnego a okresem międzyszczytowym nie przekraczała 1 km/h. Rozkład jazdy z dnia 12 maja 2010 roku dla linii 26 przewidywał dla tego odcinka czas podróży wahający się od 5 do 8 minut. Badania wskazały także miejsca największych opóźnień spowodowanych występowaniem kolizji między ruchem komunikacji miejskiej a ruchem pojazdów prywatnych, rowerów i pieszych oraz sygnalizacji świetlnej. Największe straty komunikacja miejska osiągnęła na skrzyżowaniu z ul. Andersa, gdzie opóźnienia wynikające z oczekiwania na pokonanie skrzyżowania i wjazd na przystanek Metro Ratusz-Arsenał wynosiły średnio nawet 70 sekund. Za przyczyny wskazano długi czas wymiany pasażerów (trwająca w wymiarze zasadniczym nawet 30 sekund) oraz konieczność oczekiwania na sygnał umożliwiający skręt tramwajom na linii 4.
Prędkość komunikacyjna tramwajów w porównaniu z 2007 rokiem zwiększyła się w czasie trwania szczytu komunikacyjnego o około 10%, przy czym wartości te dla poszczególnych kierunków i okresów dnia są różne. W przypadku autobusów prędkość komunikacyjna również wzrosła o wartości sięgające nawet 214% w godzinach szczytu popołudniowego. W podsumowaniu zmiany zostały określone jako bardzo dobre, jednak wciąż wymagające dopracowania w celu minimalizacji strat czasowych pojazdów komunikacji miejskiej. Zmiany podobnie określili mieszkańcy, których przepytano w odpowiedniej ankiecie – 84% respondentów uznało stworzenie wspólnych przystanków autobusowo-tramwajowych za wygodne, 64% respondentów stwierdziło, że czas podróży uległ skróceniu, a 84% pytanych zgodziło się z pomysłem wprowadzania tego typu rozwiązań na kolejnych ulicach. Podobne zdanie mieli kierowcy autobusów oraz motorniczy tramwajów.
Napełnienie pojazdów komunikacji miejskiej wyniosło w godzinach szczytu średnio 138 do 152 osób na pojazd. W samochodach wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 1,43 osoby na pojazd.