Budynek szkoły przy ulicy Pożaryskiego
Szkoła Podstawowa nr 138 im. Józefa Horsta – najstarsza tego typu placówka na terenie północnego Wawra. Znajduje się w Międzylesiu przy ulicy Pożaryskiego 2.
Historia[]
Na samym początku należy przypomnieć o tym, że Międzylesie do 1932 roku nazywało się Kaczy Dół, więc gdy mowa o Międzylesiu przed tą datą należy pamiętać o jego innej nazwie.
Początki szkoły sięgają prawdopodobnie okolic roku 1910, kiedy to przy ulicy Zwoleńskiej 23 istniało Adnokłasnoje Kazionnoje Sielskoje Borkowskoje Naczalnoje Ucziliszcze, ale czy istnieje jakaś ciągłość, jakiś "punkt styku" tej szkoły z dzisiejszą trudno powiedzieć.
Można natrafić na dwa źródła genezy szkoły:
- Pierwsze1 mówi o stopniowym rozwoju szkoły: w 1920 roku była już szkołą dwuklasową, a w latach następnych trzy- i czteroklasową, aż do pożaru w 1925 roku. Po pożarze budynku szkoły w 1925 roku znaleziono miejsce zastępcze w jednej z anińskich willi, gdzie zorganizowano szkołę dla dzieci z Anina i Międzylesia. Dyrektorem tej pięcioklasowej szkoły został Ryszard Siewierski, któremu udało sie dla najmłodszych wynająć dwie izby na miejscu w Kaczym Dole, starsze chodziły do Anina. Trudności finansowe spowodowały, że przeniesiono szkołę do Międzylesia dopiero w 1931 roku, do budynku pofabrycznego Chrzanowskiego. Stopniowy rozwój szkoły doprowadził do pełnej siedmioklasowej placówki.
- Drugie2 źródło mówi o zorganizowaniu w 1918 roku czteroklasowej szkoły przez Franciszka Makowskiego, dla dzieci robotników z jego fabryki żelaza - tzw. Drucianki. Mówi też o tym, że już w 1926 roku była w Kaczym Dole siedmiooddziałowa Publiczna Szkoła Powszechna, która liczyła ok. 500 uczniów, dyrektorem był pan Ryszard Siewierski.
Dnia 3 maja 1933 roku szkoła otrzymała pierwszy sztandar, na którym widniała dewiza: Ojczyźnie miłej służ. W tym samym roku rozpoczął w szkole praktyki młody nauczyciel języka polskiego z Pomorza - Józef Horst. Władze oświatowe doceniając talent pedagogiczny praktykanta proponowały mu pozostanie w rejonie warszawskim. Jednak on nie przyjął propozycji i powrócił w rodzinne strony.
W 1939 roku w listopadzie niemiecki okupant zamknął szkołę jako powód podając zagrożenie epidemią tyfusu. Otwarta w grudniu, już w lutym 1940 roku znowu zostaje zamknięta (powód - brak opału). Szkoła przystosowała się do warunków okupacji dość szybko. Zadbano, aby dzieci nie pozbywały się podręczników, które Niemcy nakazali odebrać (elementarze, książki do polskiego, historii i geografii). Zwrócono tylko egzemplarze zniszczone, reszta posłużyła do tajnego nauczania przedmiotów zabronionych. Zorganizowano świetlicę zwaną "Ogniskiem", gdzie odbywały się zajęcia kulturalne oraz dawano dzieciom posiłki.
Od roku 1940/1941 przy szkole powszechnej działała filia Dokształcającej Szkoły Ogólnozawodowej z ul. Łukiskiej na Grochowie. Filia miała profil handlowy, a uczniowie tej szkoły mieli legitymacje zwalniające ich od wyjazdu do Niemiec. Szkoła ta stała się zalążkiem konspiracyjnego gimnazjum. W 1944 roku budynek szkoły spłonął wraz z całym dobytkiem. Kierownik szkoły powszechnej pan Franciszek Kręcicki zdołał uratować jedynie część dokumentacji i sztandar szkoły.
Po wyzwoleniu znaleziono dla szkoły tymczasową siedzibę w "pałacyku Chrzanowskich". Organizował ją oraz do 1968 roku kierował nią Stanisław Ciepielewski. Jak wspominają dawni uczniowie zajęcia wychowania fizycznego odbywały się znajdującym sie z tyłu baraku (później sklep meblowy), a zdjęcia klasowe wykonywano na polu za budynkiem, gdzie obecnie znajduje się Instytut Elektrotechniki.
W 1955 roku - 16 grudnia - położono kamień węgielny pod nowy budynek szkoły, by po półtorarocznej budowie, dnia 4 marca 1957 roku oddać obiekt do użytku. W tym budynku, przy ul. Pożaryskiego 2, szkoła działa do dnia dzisiejszego. Od 1963 roku szkoła posiada swój własny hymn (Maciej Wojtyszko - słowa, Krzysztof Michalak - muzyka).
Patron szkoły[]
W 1971 roku odbyła sie uroczystość nadania imienia szkole. Patronem został wspomniany wcześniej praktykant z Pomorza - Józef Horst. Był on organizatorem polskiego harcerstwa w Niemczech (okolice Złotowa), prowadził polskie zespoły artystyczne. W czasie wojny przymusowo wcielony do Wehrmachtu nie wykazywał cech "prawdziwego żołnierza niemieckiego" i przez sąd wojskowy został skazany na śmierć. Jego postawa i sens życia spowodowały, ze postanowiono uczcić jego pamięć nadając imię szkole z którą, krótko co prawda, ale był związany. Szkoła otrzymała także nowy sztandar. Dwa lata później ustanowiono nagrodę im. Józefa Horsta. W latach 1973/1974 organizowano, a w dniu 23 marca 1974 otwarto Izbę Pamięci Narodowej, której ekspozycja obejmowała historię szkoły, historię osiedla i historię życia patrona.
Działalność pozalekcyjna[]
Wcześnie, bo już w 1957 roku zapoczątkowano szkolny ruch spółdzielczy. Na początku był to sklepik z podstawowymi artykułami piśmiennymi, potem doszedł sklepik spożywczy, a potem były bale karnawałowe, wycieczki i bar z kawą i herbatą działający w czasie zebrań rodziców. Spółdzielnia Uczniowska upadła wraz upadkiem ruchu spółdzielczego w całej Polsce. Mocnym punktem działalności szkoły był zorganizowany przez nauczyciela Kazimierza Dylewicza ruch turystyczno-krajoznawczy. W roku 1964/1965 powstaje Szkolne Koło Turystyczno Krajoznawcze PTTK, którego członkowie aktywnie uczestniczyli w różnego rodzaju imprezach. W latach 80. XX w. na szersze wody wypłynął Szkolny Klub Sportowy. Zawodnicy zrzeszeni w tym klubie zajęli w 1982/1983 pierwsze miejsce w dzielnicowych rozgrywkach mini-koszykówki dziewcząt, trzecie miejsce w piłce ręcznej, piąte w piłce nożnej.
Odznaczenia i tytuły[]
W roku 1987 Dzielnicowy Komitet Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa przyznał szkole tytuł "Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej". Za swoją działalność dydaktyczną i wychowawczą szkoła została uhonorowana w roku szkolnym 1989/1990 "Złotą Syrenką".
Źródła:[]
- 1 - Henryk Wierzchowski - "Z dziejów Międzylesia"; Warszawa, 2005. s.18.
- 2- Teresa Bojanowicz - Placówki oświatowe w "Wawer i jego osiedla" ; Warszawa 2007. s. 351.
Dane teleadresowe[]
- siedziba: ul. Pożaryskiego 2, 04-703 Warszawa
- tel.: (22) 6157241, faks: (22) 6130989