Targówek – dzielnica Warszawy położona na prawym brzegu Wisły, ograniczona od południa i zachodu liniami kolejowymi nr 9 i nr 2, od wschodu linią ul. Skorpiona oraz granicą z Ząbkami i Markami, a od północy ul. Toruńską. Ludność dzielnicy (2008) to 122 871 mieszkańców, a powierzchnia to 24,37 km2.
Urząd Dzielnicy Targówek znajduje się przy ul. Kondratowicza 20, a burmistrzem dzielnicy jest Małgorzata Kwiatkowska.
Historia[]
Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze Targówka pochodzą z epoki brązu, potem z epoki żelaza oraz czasów Cesarstwa Rzymskiego, w późniejszym okresie brakuje jednak śladów – teren ten był pokryty gęstą puszczą z licznymi strumykami oraz terenami bagiennymi. Jedynie gdzieniegdzie znajdowały się żyźniejsze tereny umożliwiające założenie osady, i takie właśnie miejsce wybrano pod założenie pierwszej na terenie współczesnej Warszawy osady wchodzącej w skład polskiej państwowości – Grodu Bródno. Powstał on w X wieku, gród spłonął w XI wieku, a jego pozostałości do dzisiaj można znaleźć w parku leśnym Bródno.
Kolejną osadą jest wymieniana już około 1113 roku wieś Targowe, podzielona na Targowe Wielkie i Targowe Małe – pierwsza osada znajdowała się bardziej na Pradze i była istotna ze względu na przeprawę przez Wisłę. Po upadku grodu na Bródnie właśnie osada Targowe przejęła funkcje dawnego grodu. Całkowicie oddzielnie rozwijała się wieś Targowe Małe, potwierdzona dokumentem z XV wieku, licząca w 1580 roku 3,5 łana, a należąca najpierw do Targowskich, a potem do Gumowskich i Lubomirskich. Bardziej na północ rozwijała się również królewska wieś Bródno, także istniejąca w XV wieku, jednak niemal całkowicie zniszczona podczas bitwy warszawskiej 1656 roku, po której długo nie mogła podnieść się na nogi. W 1740 dawne wsie Targowe Wielkie i Targowe Małe połączyły się, nadano im wspólną nazwę Targówek.
W 1753 roku Targówek nabył podstoli płocki nazwiskiem Szydłowski, który w 1764 roku odsprzedał wieś królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Ten w 1780 roku wydzierżawił część ziem Targówka Szmulowi Zbytkowerowi, który ufundował cmentarz żydowski. Wieś uległa zniszczeniu 4 listopada 1794 roku, w czasie szturmu Pragi podczas insurekcji kościuszkowskiej, oraz w 1831 roku podczas powstania listopadowego, jednak za każdym razem była odbudowywana. W połowie XIX wieku zaczęła się parcelacja okolicznych ziem, zainicjowała m.in. przez właściciela Targówka, niejakiego Noskowskiego – w tym okresie powstały takie osady jak Utrata czy Zacisze oraz takie folwarki jak Lewinów czy Elsnerów (należący zresztą do znanego kompozytora, Józefa Elsnera). Kolejnym czynnikiem rozwoju było wybudowanie linii kolejowych do Petersburga oraz do Mławy, dzięki czemu zaczął rozwijać się transport i przemysł, a wraz z nimi rozwijały się osady.
Najbardziej na budowie linii kolejowych zyskało Bródno, gdzie szczególnie chętnie zaczęły osiedlać się rodziny kolejarskie – w 1880 roku odnotowano tam 360 domów i 960 mieszkańców. Założono także Cmentarz Bródnowski. Po przeciwnej stronie leżał Targówek Fabryczny, którego rozwój wiąże się z założeniem w 1879 roku fabryki chemicznej Kijewski i Scholtze. Rozwijało się także Zacisze, do którego rozwoju przyczyniło się uruchomienie w 1899 roku kolei mareckiej oraz rozparcelowanie ziem w 1910 roku przez Zygmunta Jórskiego, który sprzedawał je nowym mieszkańcom po niskich cenach. Znacznym ograniczeniem było jednak istnienie Twierdzy Warszawa z kilkoma fortami – związany z tym był zakaz budowy w ich okolicy murowanych budynków. Zakaz ten funkcjonował do 1916 roku.
Dnia 7 kwietnia 1916 roku obszar współczesnego Targówka został niemal w całości (poza Zaciszem i Utratą) przyłączony do Warszawy, w okresie międzywojennym rozwijał się nieznacznie, był nadal dzielnicą peryferyjną, pełną nędznych kamieniczek oraz domków. W 1924 roku na Bródno doprowadzono tramwaje (wzdłuż Odrowąża i Białołęckiej na Pelcowiznę), a w 1933 roku na Targówek (wzdłuż Świętego Wincentego na Cmentarz Bródnowski). Najbardziej reprezentacyjną arterią z najważniejszymi urzędami i kościołem była ulica Tykocińska, lepsza zabudowa znajdowała się także wzdłuż Białołęckiej oraz Księcia Ziemowita. Targówek znajdował się wówczas w granicach komisariatów XXIV Targówek oraz XXV Bródno.
Zabudowa Targówka, ze względu na lichość materiałów i konstrukcji, w dużej mierze uległa zniszczeniu II wojny światowej, przetrwało jednak mimo to wiele kamieniczek oraz domków. Poziom życia w nich był nadal niski, zaraz po wojnie Targówek był uważany za najbiedniejszą część Warszawy, a większych inwestycji nie planowano. W 1951 roku do Warszawy przyłączono Zacisze i Elsnerów. Sytuacja zmieniła się dopiero w latach 70. XX wieku, kiedy na Targówku wzniesiono wielkoblokowe osiedla Targówek Mieszkaniowy oraz Bródno, które znacznie zmieniły wygląd okolicy. Mnóstwo domów wyburzono, wiele jednak przetrwało ukrytych między blokami. Znacznej przebudowie uległa sieć ulic oraz torowiska tramwajowe. Zacisze rozwinęło się jako osiedle willowe, a Targówek Fabryczny jako obszar przemysłu. W 1994 roku Targówek stał się gminą (wcześniej był częścią Pragi Północ), a w 2002 roku, na mocy ustawy warszawską, dzielnicą Warszawy.
Obiekty[]
Targówek obejmuje zróżnicowane pod względem typów budownictwa osiedla, znaleźć tu można zarówno typowe przedmiejskie blokowiska poprzeplatane z dawną zabudową tych obszarów (Bródno), osiedla willowe (Zacisze), jak i tereny przemysłowe (Utrata). Dużo jest również terenów kolejowych oraz terenów zielonych, także o funkcji cmentarnej – na obszarze dzielnicy znajdują się Cmentarz Bródnowski oraz Cmentarz Żydowski na Bródnie.
Osiedla[]
W dzielnicy Targówek wyróżniono siedem obszarów Miejskiego Systemu Informacji, w skład których wchodzi szereg mniejszych osiedli, czasem projektowanych od nowa, czasem będących kontynuacją dawnych wsi i osad. Wiele dawnych osad także już nie istnieje, a ich nazwy coraz szybciej zacierają się w świadomości mieszkańców. Obszarami MSI są:
- Bródno – stanowi zachodni fragment właściwego osiedla Bródno, dawnej wsi, położony w rejonie ulic Wysockiego, Rembielińskiej i Kondratowicza, obszar ten obejmuje także Park Bródnowski i Cmentarz Bródnowski,
- Bródno-Podgrodzie – stanowi wschodni fragment właściwego osiedla Bródno wraz z terenem parku leśnego z pozostałościami grodu, w skład tego obszaru wchodzą także osiedla Stare Bródno i Lewicpol,
- Zacisze – obejmuje dzielnicę willową w rejonie Radzymińskiej, Łodygowej i Młodzieńczej, w jego skład wchodzi także dawna osada Lewinów,
- Targówek Mieszkaniowy – obejmuje właściwą część Targówka między ul. Radzymińską a ul. św. Wincentego, zdominowaną przez zabudowę wielkoblokową poprzeplataną dawną zabudową, w skład obszaru wchodzi także Cmentarz Żydowski na Bródnie,
- Targówek Fabryczny – obejmuje przemysłową, wschodnią część Targówka, w rejonie ul. Ks. Ziemowita, Zabranieckiej i Rzecznej,
- Elsnerów – obejmuje obszar dawnego folwarku "Elsnerów", współcześnie o zróżnicowanych funkcjach, gdyż mieszają się tu tereny przemysłowe, domy jednorodzinne oraz ogródki działkowe,
- Utrata – skrajnie wschodnia część Targówka, dawna wieś, dzisiaj całkowicie zdominowaną przez funkcję przemysłową.
W skład Targówka wchodzą też osiedla nieujęte w podziale MSI:
- Bródno, które składa się z osiedli: Toruńska, Wysockiego, Kondratowicza, Podgrodzie, Stare Bródno oraz Park Leśny,
- Ugory i Aleksandrów – fragmenty zabudowy dawnych osad istnieją do dziś na Bródnie,
- Lewinów i Lewicpol – współcześnie wchłonięte przez Zacisze,
- Dotrzyma i Antoninów – dawne folwarki, współcześnie wchłonięte przez Elsnerów,
- Osiedle Wilno – współczesne osiedle na obszarze Elsnerowa,
- Osiedle Zielone Zacisze – współczesne osiedle na obszarze Zacisza.
Zabytki[]
Targówek, jako bardziej peryferyjnie położona dzielnica, posiada niewiele zabytków, dodatkowo wpłynęły na to duże zmiany urbanistyczne, jakie zaszły na tym terenie w latach 70. XX wieku. Do najbardziej rozpoznawanych obiektów zabytkowych w dzielnicy należą:
- Cmentarz Bródnowski z drewnianym kościołem św. Wincentego a Paulo
- Cmentarz Żydowski na Bródnie
- Kościół Zmartwychwstania Pańskiego przy ul. Ks. Ziemowita 39
- Willa przy Tykocińskiej 15
- Willa przy Siarczanej 6
Innymi obiektami wartymi uwagi na terenie Targówka są również:
- Zespół dawnej infrastruktury tramwajowej na ul. Wysockiego
- Pozostałości Grodu Bródno
- Zespół urbanistyczny ul. Tykocińskiej – przykład dawnej zwartej zabudowy przedmiejskiej
- Zespół urbanistyczny ul. Ks. Ziemowita – przykład dawnej zwartej zabudowy przedmiejskiej
- Gmach szkolny przy ul. Bartniczej 2 – przykład dawnego gmachu szkolnego dla terenów przedmiejskich
- Kościół Matki Bożej Różańcowej przy ul. Wysockiego 8
- Pozostałości planowanej zajezdni metra głębokiego przy ul. Mieszka I 1
Szkolnictwo[]
Na terenie dzielnicy Targówek działa 21 przedszkoli, dalej jest 11 szkół podstawowych:
- Szkoła Podstawowa Nr 28 im. Stefana Żeromskiego, ul. Gościeradowska 18/20, Targówek Mieszkaniowy
- Szkoła Podstawowa Nr 52, ul. Samarytanka 11/13, Zacisze
- Szkoła Podstawowa Nr 58 im. Tadeusza Gajcego, ul. Mieszka I 7, Targówek Fabryczny
- Szkoła Podstawowa Nr 84 im. Waleriana Łukasińskiego, ul. Radzymińska 227, Zacisze
- Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 99, ul. Bartnicza 2, Bródno
- Szkoła Podstawowa Nr 114 im. Jędrzeja Cierniaka, ul. Remiszewska 40, Targówek Mieszkaniowy
- Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi Nr 206 im. Władysława Reymonta, ul. Bartnicza 2, Bródno
- Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi Nr 275 im. Witolda Wandurskiego, ul. św. Heronima 2, Bródno
- Szkoła Podstawowa Nr 277 im. Elizy Orzeszkowej, ul. Suwalska 29, Bródno
- Szkoła Podstawowa Nr 285 im. Jana Marcina Szancera, ul. Turmoncka 20, Bródno
- Szkoła Podstawowa Nr 298 im. Jana Kasprowicza, ul. Krakusa 2, Bródno
- Szkoła Podstawowa Nr 398,ul.Rembrandta 8,Targówek Mieszkaniowy
Gimnazjów na obszarze dzielnicy jest 6:
- Gimnazjum Specjalne Nr 104, ul. Bartnicza 2, Bródno
- Gimnazjum Nr 141 im. Henryka Dobrzańskiego, ul. Trocka 4, Targówek Mieszkaniowy
- Gimnazjum Nr 142 im. Roberta Schumana, ul. Ks. Olgierda 35/41, Targówek Mieszkaniowy
- Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi Nr 143 im. Ignacego Jana Paderewskiego, ul. Bartnicza 8, Bródno
- Gimnazjum Nr 144 im. Szarych Szeregów, ul. Turmoncka 2, Bródno
- Gimnazjum Nr 154 im. Jana Pawła II, ul. Krasiczyńska 4/6, Bródno-Podgrodzie
Liceów na terenie dzielnicy jest osiem, jedno technikum oraz jedna szkoła zawodowa:
- VII Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące, ul. Mieszka I 7, Targówek Fabryczny
- VII Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, ul. Mieszka I 7, Targówek Fabryczny
- VIII Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, ul. Mieszka I 7, Targówek Mieszkaniowy
- XIII Liceum Ogólnokształcące im. Leopolda Lisa-Kuli, ul. Oszmiańska 23/25, Targówek Mieszkaniowy
- XVI Liceum Profilowane, ul. Odrowąża 75, Bródno
- XLVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Stefana Czarnieckiego, ul. Żuromińska 4, Bródno
- CII Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Józefa Woźniaka, ul. Bartnicza 2, Bródno
- CXIII Liceum Ogólnokształcące, ul. Odrowąża 75, Bródno
- Technikum Nr 11, ul. Odrowąża 75, Bródno
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 41, ul. Mieszka I 7, Targówek Fabryczny
Na Targówku działa także jedna szkoła policealna oraz jedna uczelnia wyższa:
- Szkoła Policealna Nr 36, ul. Mieszka I 7, Targówek Fabryczny
- Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Łabiszyńska 25, Bródno
Pozostałe obiekty[]
Z innych ważnych obiektów na Targówku należy wymienić:
- Centrum Handlowe Targówek, ul. Głębocka 15, Bródno-Podgrodzie
- Hala Sportowa OSiR, ul. Ossowskiego 25, Targówek Mieszkaniowy
- Muzeum Liczników, ul. Nieświeska 52, Targówek Fabryczny
- Park Handlowy Targówek, ul. Malborska 51/53, Bródno-Podgrodzie
- PGR Bródno, ul. św. Wincentego 92, Zacisze
- Pływalnia "Muszelka", ul. Balkonowa 2/4, Bródno
- Pływalnia "Polonez" OSiR, ul. Łabiszyńska 20, Bródno
- Teatr Rampa, ul. Kołowa 20, Targówek Mieszkaniowy
- Urząd Dzielnicy Targówek, ul. Kondratowicza 20, Bródno-Podgrodzie
- Warszawski Park Przemysłowy, ul. Przecławska 5, Targówek Fabryczny
- Warszawskie Zakłady Telewizyjne, ul. Ks. Anny 24, Targówek Fabryczny
- Wojewódzki Szpital Bródnowski, ul. Kondratowicza 8, Bródno
- Zajezdnia autobusowa PKS Grodzisk Mazowiecki, ul. Klementowicka, Targówek Fabryczny
- Zakład Unieszkodliwiana Stałych Odpadów Komunalnych, ul. Gwarków 9, Utrata
- Zakłady Procter & Gamble, ul. Zabraniecka 20, Targówek Fabryczny
- Zakłady Żywiec Trade, ul. Utrata 4, Utrata
Tereny zielone[]
Na obszarze dzielnicy Targówek znajdują się spore tereny zieleni, zarówno rozległych parków leśnych jak i mniejszych skwerów czy zieleni między budynkami. Największymi obszarami zielonymi są Park Leśny Bródno w północno-wschodniej części dzielnicy oraz obszar cmentarzy: Bródnowskiego i Żydowskiego. Duży kompleks leśny znajduje się także we wschodniej części dzielnicy, na Utracie. Mniejszymi obiektami są Park Bródnowski oraz Skwer Wiecheckiego. Istotnymi obszarami są także ogródki działkowe, zgrupowanie przede wszystkim w rejonie Targówka Fabrycznego, Elsnerowa oraz Targówka Mieszkaniowego. Ekosystem wzbogacają także nieliczne cieki oraz oczka wodne, spośród których najważniejszy jest przecinający niemal całą dzielnicę Kanał Bródnowski.
Infrastruktura[]
Drogi[]
Przez Targówek przebiegają dwie ważne drogi wylotowe z Warszawy – ulica Toruńska, która jest częścią drogi krajowej nr 8 oraz w przyszłości także Obwodnicy Ekspresowej Warszawy, oraz ulica Radzymińska, która jest fragmentem drogi wojewódzkiej nr 629 – obie te arterie są głównymi drogami wylotowymi w kierunku Białegostoku. Znaczenie drogi wylotowej ma także ulica Łodygowa oraz ciąg ulic Naczelnikowska – Księcia Ziemowita – Swojska – Janowiecka, które są popularnymi drogami wyjazdowymi w kierunku Ząbek, Zielonki, Kobyłki i Wołomina. Istotne znaczenie w podróżach międzydzielnicowych mają ulice Odrowąża, Wysockiego, Świętego Wincentego, Głębocka, Zabraniecka oraz Gwarków, głównymi drogami lokalnymi są natomiast ulice Kondratowicza, Bazyliańska, Młodzieńcza, Matki Teresy z Kalkuty, Łabiszyńska, Chodecka, Trocka czy Kraśnicka.
Koleje[]
Pomimo gęstej sieci linii kolejowych na Targówku mają one małe znaczenie transportowe – w dzielnicy znajdują się jedynie dwa słabo usytuowane przystanki kolejowe: Praga oraz Toruńska, większe znaczenie linie kolejowe mają w przypadku transportu towarów. Na Targówku znajdują się duże stacje towarowe (m.in. Warszawa Wschodnia Towarowa), a do licznych zakładów przemysłowych doprowadzone są bocznice kolejowe.
Komunikacja miejska[]
Podstawą komunikacji miejskiej na Targówku są autobusy – kolej obsługuje bardzo niewielu pasażerów i posiada dwie, słabo ulokowane stacje, przez co jest ona mało atrakcyjna, natomiast tramwaje kursują jedynie jedną trasą wzdłuż ulic Odrowąża, Matki Teresy i Rembielińskiej, obsługując przede wszystkim mieszkańców zachodniej części Bródna. 15 września 2019 roku na Targówek dotarła II linia metra z dwoma stacjami Targówek Mieszkaniowy i Trocka. Na pozostałych terenach zdecydowanie dominują autobusy – wiele z nich pełni funkcję dowozową do przystanków tramwajowych i stacji metra, ale bardzo dużo dowozi mieszkańców niemal do ścisłego centrum miasta, głównie z takich obszarów jak Podgrodzie (linia 500), Zacisze (linia 512), Targówek Mieszkaniowy (linia 160) czy Targówek Fabryczny (linia 138).
Ścieżki rowerowe[]
- Zobacz więcej w artykule: Ścieżki rowerowe#Targówek.
Sieć ścieżek rowerowych jest rozłożona bardzo nierównomiernie, w dodatku brakuje logicznegp połączenia w całość systemu zarówno w granicach dzielnicy, jak i względem całego miasta. Najwięcej dróg rowerowych znajduje się na Bródnie, gdzie znajdują się one wzdłuż niemal każdej głównej ulicy osiedla, a także wzdłuż ul. Odrowąża, którą jednak nie można legalnie dojechać na Pragę Północ, gdyż trasa urywa się na rondzie Żaba. Drugim większym zagłębiem ścieżek jest Targówek Fabryczny i Utrata, gdzie istnieje długi ciąg od Radzymińskiej przez Kraśnicką, Rzeczną, Zgrzebną, Księżnej Anny, Zabraniecką i Gwarków w kierunku Rembertowa.
Więcej ścieżek rowerowych powstanie zapewne wraz z rozbudową sieci drogowej na Targówku, wzdłuż ul. Radzymińskiej, Nowo-Ziemowita oraz Świętego Wincentego.
Galeria[]
Zobacz też[]
Linki zewnętrzne[]
Obszary Targówka wg Miejskiego Systemu Informacji |
Bródno • Elsnerów • Podgrodzie • Targówek Fabryczny • Targówek Mieszkaniowy • Utrata • Zacisze |
Dzielnice Warszawy |
Bemowo • Białołęka • Bielany • Mokotów • Ochota • Praga Południe • Praga Północ • Rembertów • Śródmieście • Targówek • Ursus • Ursynów • Wawer • Wesoła • Wilanów • Włochy • Wola • Żoliborz |