nr w rej. |
180/1 |
Ulica Kanonia – długa na 50 metrów ulica o charakterze trójbocznego placyku położona na Starym Mieście w dzielnicy Śródmieście. Rozciąga się pomiędzy ulicami Jezuicką, Dziekanią i placem Zamkowym.
Historia trójkątnego placyku położonego na tyłach archikatedry św. Jana sięga pierwszego warszawskiego cmentarza parafialnego położonego właśnie przy kościele św. Jana – cmentarz założono właśnie w tym miejscu, prawdopodobnie wraz z kościołem. Na początku XV wieku, w 1406 roku, gdy książę Janusz I Starszy przeniósł do Warszawy z Czerska kapitułę, nadał tereny wokół cmentarza trzynastu kanonikom, aby wybudowali tam swoje kanonie. Tereny te były wówczas wyłączone spod miejskiej jurysdykcji, była to tzw. jurydyka dziekana.
Kanonicy otrzymali działki szerokie na 6-8 metrów i głębokie na 10-34 metrów. Pierwsze kanonie były drewniane, murowane zaczęły powstawać w XV wieku, a wszystkie wymurowano w I połowie XVI wieku. Pożar 1607 roku strawił północną część placyku, kanonie jednak odbudowano, natomiast wschodnią, opartą o mur obronny, częściowo przebudowano w XVII wieku.
W 1704 roku pojawia się nazwa Kanonia, od 1750 placyk zwany jest „cmentarz alias Kanonie”. W 1771 roku na cmentarzu stanęła figura Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej, obecnie umieszczona jest przy wschodniej ścianie prezbiterium katedry. Cmentarz zlikwidowano w 1780 roku. W XIX wieku upowszechniła się nazwa Kanonia, która w tym wieku jeszcze należała do księży. Zabudowa Kanonii została zniszczona w 1944 roku, a zrekonstruowana w latach 1958-60 wg projektu Haliny Trojanowskiej. W 1972 w północnej części placyku umieszczono dzwon, odlany w 1646 roku przez Daniela Tyma dla kościoła Jezuitów w Jarosławiu, a ufundowany, jak wynikło z inicjałów na dzwonie, przez Jana Daniłowicza. W 2014 roku odtworzono cztery latarnie gazowe.
Obiekty położone przy ulicy to:
- ul. Kanonia 6 – Zabytkowa dawna kustodia, dziś siedziba parafii św. Jana
- ul. Kanonia 8 – Zabytkowa kamienica, tu w latach 1800-1823 mieściło się Towarzystwo Przyjaciół Nauk Stanisława Staszica, co upamiętnia tablica z 1908 roku (odrestaurowana w latach 50-tych). Dziś w kamienicy mieści się Teatr Adekwatny
- ul. Kanonia 10 – Zabytkowa kamienica, w której mieszkał Jan Paweł Woronicz
- ul. Kanonia 12 – Zabytkowa kamienica, w której zmarł Jan Albertrandi
- ul. Kanonia 14 – Zabytkowa kamienica
- ul. Kanonia 16 – Zabytkowa kamienica
- ul. Kanonia 18 – Zabytkowa, najwęższa kamienica Warszawy
- ul. Kanonia 20 – Zabytkowa kamienica kanonika Żelazowskiego
- ul. Kanonia 22 – Zabytkowa kamienica (Izba Pamięci Pułkownika Kuklińskiego)
- ul. Kanonia 24 – Zabytkowa kamienica
- ul. Kanonia 26 – Zabytkowa kamienica
- ul. Kanonia 28 – Zabytkowa kamienica kanonika Bonieckiego
Ciekawostki[]
- Na murze ganku biegnącego nad ulicą Dziekania do południowej ściany prezbiterium katedry św. Jana można obejrzeć oryginalną (ten fragment przejazdu pomiędzy Kanonią a Dziekanią szczęśliwie ocalał w czasie II wojny światowej) kamienną tablicę adresową z II połowy XVIII wieku, na której widnieje dawna nazwa ulicy - Kanonie. Jest to prawdopodobnie najstarsza tablica z nazwą ulicy zachowana na terenie Warszawy.