Ulica Marii Kazimiery

ulica
ulica
1-128
1-128
Marii Kazimiery
ul. Marii Kazimiery (rejon ul. Rymkiewicza)
Dzielnica:	Bielany, Żoliborz
Okrespowstania:	przed XVIII wiekiem
Długość:	750 m

Ulica Marii Kazimiery – ulica położona na Marymoncie w dzielnicach Bielany i Żoliborz, która biegnie od ul. Potockiej do ul. Twardowskiego oraz od ul. Podleśnej do ul. Tczewskiej. Nazwa ulicy upamiętnia Marię Kazimierę Sobieską – królową Polski, żonę króla Jana III Sobieskiego, inicjatorkę budowy pałacyku marymonckiego przy ob. ul. Gdańskiej.

Tablica MSI z informacją o patronce ulicy

Ulica stanowiła fragment historycznego traktu z Warszawy do Młocin, już przed 1715 rokiem powstała przy niej karczma Bielańska, zlokalizowana w rejonie ob. ul. Jelinka, składająca się z dwóch drewnianych budynków. Na początku XIX wieku w otoczeniu traktu zaczęły pojawiać się niewielkie zakłady przemysłowe, w tym fabryka perkalu oraz fabryka słomianego papieru, działała też papiernia. W latach 20. XIX wieku trakt uregulowano i obsadzono drzewami, co dało podstawę do ukształtowania się jej jako najważniejszej ulicy Marymontu. Wtedy też gdzieś przy ulicy ulokowała się karczma Czerwona, określana tak od koloru ceglanych elewacji, a w rejonie Rudy Ewansa istniała także karczma Gęsia.

W południowej części traktu, poniżej późniejszej ul. Potockiej, w pierwszej połowie XIX wieku ulokowana została osada Nowy Polków, przeniesiona z esplanady rozbudowywanej Cytadeli, jednak ten fragment ulicy wraz z całą zabudową również uległ zagładzie wraz z rozbudową Twierdzy Warszawy. W pozostałej części traktu w tym samym czasie zaczęła rozwijać się skromna zabudowa mieszkalna – ze względu na ograniczenia wojskowe była ona głównie drewniana. Na planie Witkowskiego z 1862 roku trakt rozpoczyna się na przedpolu Cytadeli, przecina trakt do Potoku w Grossowie i kilkoma łukami dochodzi do Rudy i dalej na północ, gdzie zakręca na wschód (później jako ul. Jana III) w kierunku traktu do Bielan. Ulokowane były przy niej trzy karczmy i folwarki.

W 1916 roku ulica wraz z całym Marymontem znalazła się w granicach Warszawy, a 5 lipca 1921 roku nadana została obecna nazwa ulicy – Marii Kazimiery. W latach 20. XX wieku ulica została wybrukowana i oświetlona, a w 1924 roku na odcinku od ul. Potockiej do ul. Rudzkiej uruchomiono linią tramwajową – jako pierwsze pojechały tędy tramwaje linii 15. Wówczas była to jedna z najważniejszych i najruchliwszych ulic Marymontu, była gęsto zabudowana drewnianymi i murowanymi kamieniczkami, między którymi z trudem przeciskały się tramwaje, bokiem ciągnęły się szerokie i głębokie rynsztoki. Tutaj też powstawało najwięcej nowych budynków na Marymoncie. Regularna zabudowa kończyła się na nr 100 w rejonie ul. Jana III, aczkolwiek za ul. Podleśną znajdowały się jeszcze budynki o numerach od nr 122 do nr 128.

Kamienica nr 17 (trzy osie po prawej)

W 1939 roku ulica rozpoczynała swój bieg od skrzyżowania z ul. Potocką, po czym biegła na północ, krzyżując się kolejno z ulicami Skotnicką, Paska, planowaną Jelinka, Rymkiewicza, Bydgoską, planowaną Leszczyńskiego, planowaną Twardowskiego, planowaną Kupały, Rudzką, Wiedeńską i Godowską, by zakończyć się na skrzyżowaniu z ul. Wapowskiego i ul. Jana III. Ulica w całości znajdowała się na terenie komisariatu XXVI Marymont. W planach była przebudowa arterii na odcinku Rudzka – Jana III jako przedłużenie ul. Mickiewicza (ul. Stanisława Leszczyńskiego), wzdłuż którego powstałaby również linia tramwajowa. Wówczas ta ulica zostałaby też poprowadzona dalej na północ, przez Wincentego Kadłubka, Podleśną i Tczewską do ul. Paprockiego.

Licha zabudowa ulicy uległa ogromnym zniszczeniom w trakcie powstania warszawskiego, szczególnie silnie 14 września, gdy Niemcy szturmowali Marymont i dokonywali egzekucji na mieszkańcach kolejnych domów. Drewniane budynki po prostu zniknęły z powierzchni ziemi, a murowane kamienice i domy były poważnie zniszczone. Większości zrujnowanych budynków nigdy nie odbudowano, ich resztki powoli rozbierano, nie przywrócono też kursowania tramwajów, choć pozostałości szyn wystawały z jezdni jeszcze w latach 50. XX wieku. Zamiast tego na ul. Marii Kazimiery skierowano autobusy linii 122, a potem 157. Na planach ulica zaznaczana była na odcinku Potocka – Jana III oraz Podleśna – Tczewska, układ urbanistyczny oraz otoczenie ulicy nie uległy zmianie aż do lat 70. XX wieku. Wówczas na obszarze Marymontu-Rudy rozpoczęła się budowa rozległego osiedla bloków mieszkalnych.

Ulica Marii Kazimiery (rejon ul. Tczewskiej)

W związku z tą inwestycją ulica została początkowo skrócona do ul. Rudzkiej, a większość zachowanej zabudowy w północnej części ulicy uległa wyburzeniu (poza trzema budynkami), a następnie, w związku z budową Trasy Armii Krajowej, ulicę skrócono jeszcze bardziej, do ul. Twardowskiego. Południowa część ulicy zabudowana została domami jednorodzinnymi w zabudowie szeregowej i bliźniaczej, między którymi zachowało się kilka przedwojennych budynków, a w latach 90. XX wieku przy ul. Marii Kazimiery wybudowano także kilka budynków komunalnych. Bez zmian przetrwał poza tym krótki odcinek ulicy w rejonie ul. Podleśnej. Od tego momentu ulica nie uległa już większym zmianom.

Ulica Marii Kazimiery (rejon ul. Potockiej)

Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ul. Potocką, następnie biegnie na północ, gdzie krzyżuje się kolejno z ulicami Paska, Jelinka, Rymkiewicza i Lutosławskiego, dochodząc do skrzyżowania z Twardowskiego. Tutaj jej bieg urywa się, jednak kontynuowany jest od ul. Podleśnej, skąd dalej biegnie na północ, mija ul. Tczewską i kończy się na granicy rezerwatu "Las Bielański".

Przy ul. Marii Kazimiery 1 znajduje się urząd pocztowy nr 104, zachowało się też kilka przedwojennych kamienic i domów – nr 3, nr 17, nr 21, nr 33, nr 76, nr 84 i nr 86. W podwórku w rejonie ul. Potockiej zachował się również fragment muru z tablicą pamiątkową z dawnej willi Michała Grossego (tzw. Grossówki). Przy ul. Marii Kazimiery 74 znajdował się także Składy Filmowe.

Ciekawostką jest fakt, że Maria Kazimiera jest również patronką jednej z ulic w Wilanowie – tam jednak nosi nazwę "Królowej Marysieńki".