Ulica Powązkowska

Ten artykuł dotyczy ulicy. Zobacz też: Zespół przystankowy Powązkowska, Ulica Nowo-Powązkowska i Stacja kolejowa Powązkowska.

ulica
ulica
1-95
1-95
Powązkowska
Ulica Powązkowska
Dzielnica:	Bielany, Wola, Żoliborz
Okrespowstania:	XIV wiek
Długość:	2 500 m

Ulica Powązkowska – ulica na Woli, Żoliborzu i Bielanach, która biegnie odcinkami od Okopowej do alei Obrońców Grodna oraz od Waldorffa do Rudnickiego.

Historia

Ulica Powązkowska (rejon ul. Sybilli)

Ulica Powązkowska jest dawną drogą z Warszawy do wsi Powązki (Mostki), pojawiającej się w źródłach od XIV wieku. Uregulowana została pod koniec XVIII wieku i wtedy też uzyskała nazwę. Pierwotnie używano różnych nazw, takich jak Powązkowa czy Powązkowska za Okopami. Ostatecznie ustalono nazwę Powązkowska. Nazwa ta została oficjalnie wprowadzona do dokumentów 30 listopada 1975 roku, wraz ze wszystkimi nazwami ulic nadanymi przed tą datą. Kolejne istotne daty w historii ulicy to 1770 rok, kiedy to z inicjatywy Adama i Izabeli Czartoryskich utworzono romantyczne założenie ogrodowe, 1771 rok, kiedy to gdzieś wzdłuż tej drogi porwany król Stanisław August Poniatowski przekonał swojego ciemiężyciela, Jana Kuźmę, do uwolnienia siebie, oraz 1790 rok, kiedy to założono Cmentarz Powązkowski. W I połowie XIX wieku obok ulicy Powązkowskiej wyrosły rosyjskie koszary, zwane Powązkowskimi Letnimi Barakami, wraz z otaczającym je kompleksem zabudowań wojskowych. W związku z koniecznością zaspokojenia potrzeb wojskowych znajdująca się obok osada Powązki zaczęła się rozwijać.

W 1875 roku ulica została przecięta torami kolei obwodowej. Wzdłuż ulicy od 1882 roku kursowały tramwaje, początkowo jedynie do pętli Powązki-IV Brama, kolejny odcinek do pętli Powązki-Elbląska otwarto 30 listopada 1930 roku, a do pętli Powązki-Cmentarz Wojskowy 30 października 1938 roku. W okresie międzywojennym zabudowa w rejonie tzw. Miasteczka Powązki gęstniała, powstał również wiadukt nad linią kolei obwodowej, został on zniszczony podczas II wojny światowej, potem go odbudowano. W 1939 roku ulica rozpoczynała się u zbiegu z Dziką i Okopową, po czym biegła na zachód krzyżując się z ulicami Burakowską, Piaskową, Słodowiecką, Tatarską, Duchnicką, planowanym przedłużeniem Zajączka, Trembeckiego, Elbląską, Krasińskiego, planowaną ulicą Krzemienieckiej, Owińską, Sybilli, Połąską, planowaną ul. Podczaszyńskiego bądź al. Zjednoczenia (zależnie od źródła), po czym przekraczała granice miasta. Ulica biegła też dalej na zachód do folwarku Parysów (gdzie miała spotkać się z planowanymi alejami Konstytucji oraz Reymonta) oraz dalej do wsi Wawrzyszew i Gać.

W latach 50. XX wieku odcinek ulicy poza granicami miasta sprzed 1951 roku uległ likwidacji w związku z budową lotniska Babice, jedna z odnóg drogi uzyskała zaś nazwę ul. Libawska. Odcinek dawnej drogi w rejonie Wawrzyszewa uzyskał nazwę Księżycowa, zaś jeszcze przez pewien czas nazwy "Powązkowska" używano dla współczesnej ulicy Aspekt. W 1971 roku ulica została gruntownie przebudowana, a w ramach prac zlikwidowano biegnącą wzdłuż niej linię tramwajową. W podobnym okresie do ulicy dociągnięto ulicę Rudnickiego, a przy północnej pierzei ulicy wybudowano osiedle Rudawka, burząc większość domów i kamienic świadczących o dawnej historii Powązek.

Zabytkowe barierki

W 2001 roku otwarto węzeł ulicy Powązkowskiej z Trasą Armii Krajowej. W latach 2008-2010 wyremontowany został wiadukt nad torami kolejowymi biegnący w ciągu ulicy Powązkowskiej, prace prowadzono tylko na jednej ze stron wiaduktu, podczas gdy druga była przejezdna. Podczas remontu udało się odrestaurować zabytkowe, secesyjne barierki zachowane na wiadukcie – prace rewaloryzacyjne przeprowadziła lubelska Pracownia Konserwacji Zabytków. Po zakończeniu prac zostały one ponownie ustawione, jednak współcześnie pełnią jedynie funkcję ozdobną. W 2012 roku wymieniono latarnie wzdłuż ulicy – w miejscu starych betonowych na odcinku od Okopowej do Tatarskiej pojawiło się 11 pastorałów model 1928 oraz 48 pastorałów model 1904.

Os. Żoliborz Artystyczny w budowie (11.2013 – por. 08.2013)

W 2013 roku rozpoczęła się budowa osiedla Artystyczny Żoliborz, które ma zająć teren między linią kolejową a ul. Elbląska – od ul. Powązkowskiej biegnie osiedle, którego centralnym punktem jest plac Czesława Niemena (przedłużenie ul. Rydygiera), zaś budynki na osiedlu zostaną zgrupowanie w Kolonie. W międzyczasie oficjalnie zaproponowano do realizacji trasę tramwajową przez ul. Powązkowską od Stawek przez Dziką i Maczka do ul. Powstańców Śląskich – celowość budowy będzie badana przez specjalistów.

Przebieg

Ulica Powązkowska

Wiadukt na Powązkowskiej

Wiadukt na Powązkowskiej

Ulica zaczyna swój bieg skrzyżowaniem z Okopową, jako przedłużenie ulicy Dzikiej na zachód. Następnie krzyżuje się z ulicami Burakowską, Piaskową, Słodowiecką, Tatarską, Duchnicką, pl. Niemena, Trembeckiego, Krasińskiego, Elbląską, Ostrowiecką, aleją Armii Krajowej i aleją Obrońców Grodna. Następnie przechodzi w Maczka, ale ma też dalszy ciąg, rozpoczynający się około 80 metrów dalej. Początek tego fragmentu stanowi skrzyżowanie z ulicą Waldorffa, następnie Powązkowska krzyżuje się z łącznikiem z ul. Maczka oraz z ulicą Obrońców Tobruku, by skończyć swój bieg zakrętem w ulicę Rudnickiego.

Skrzyżowanie Powązkowskiej z aleją Armii Krajowej i aleją Prymasa Tysiąclecia nosi nazwę ronda Ofiar Zbrodni Katyńskiej. W ciągu ulicy znajduje się wiadukt nad linią kolejową nr 20 (kolej obwodowa).

Na odcinku Okopowa – rondo Ofiar Zbrodni Katyńskiej jest drogą główną, na pozostałym odcinku to droga lokalna. Cała ulica stanowi drogę powiatową. Ma jedną jezdnię po 2 pasy ruchu w każdą stronę.

Obiekty

Ważniejsze obiekty położone przy ulicy Powązkowskiej:

• Powązkowska 1:
  • zabytkowy zespół Cmentarza Powązkowskiego
  • zabytkowy kościół św. Karola Boromeusza
• Powązkowska 7/13 – Osiedle Artystyczny Żoliborz (w budowie)
• Powązkowska 14 – zabytkowy budynek administracji Cmentarza Powązkowskiego
• Powązkowska 15 – biurowiec Powązkowska 15
• Powązkowska 26 – przedwojenny szalet miejski
• Powązkowska 43/45 – Cmentarz Wojskowy
• Powązkowska 44 – zabytkowy dom
• Powązkowska 44b – zabytkowy dom (rozebrany 2010), w jego miejscu powstał blok komunalny
• Powązkowska 44c – biurowiec Irydion
• Powązkowska 46/50 – Arteco Rezydencja
• Powązkowska 59 – zabytkowy fort P "Parysów" im. Józefa Bema, Hotel Fort Bema, Hotel Legia
• Powązkowska 70 – kamienica przedwojenna
• Powązkowska 80 – kamienica przedwojenna
• Powązkowska 90:
  • kościół św. Jozafata
  • Gimnazjum Niepubliczne Nr 7 im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
  • Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące Nr 29 im. Ignacego Jana Paderewskiego

Na rogu ulicy Powązkowskiej i Tatarskiej znajduje się również krzyż przydrożny, a na rogu ulicy Powązkowskiej i Waldorffa znajduje się kapliczka z figurą Matki Boskiej. Kawałek dalej na zachód od tego miejscu, pod ogrodzeniem, znajduje się pamiątkowy krzyż, gdzie 1 sierpnia 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali 21 osób.

Spośród nieistniejących obiektów należy wymienić rogatki powązkowskie, które znajdowały się na rogu z ul. Okopową, oraz biurowiec Ciech (nr 46/50), wyburzony w 2011 roku.

Galeria

Cmentarz Powązkowski

Biurowiec Ciech (nr 46/50) – rozebrany

Arteco Rezydencja (nr 46/50) –
w budowie (11.2013
– por. 04.2013)

Kapliczka na rogu ul. Waldorffa

Kapliczka na rogu ul. Waldorffa

Miejsce pamięci