Ulica Wolska (dawniej także Droga Wolska, Aleja Wolska, Szosa Kaliska, Litzmannstadter Strasse) – jedna z głównych arterii Woli oraz Warszawy biegnąca od ul. Towarowej na wschodzie do ul. Fort Wola na zachodzie. Stanowi fragment drogi krajowej nr 2 oraz drogi wojewódzkiej nr 629. Nazwa ulicy jest związana z obszarem, do którego pierwotnie biegła, do wsi, a dzisiaj dzielnicy, Wola.
Historia[]
Ulica Wolska
Droga ta istniała pierwotnie jako szosa wychodząca ze Starej Warszawy na zachód, w kierunki wsi Wielka Wola, znajdującej się w rejonie kościoła św. Wawrzyńca. Początkowo zwana była także Drogą Wolską albo aleją Wolską[1]. Współczesna nazwa została zatwierdzona urzędowo w 1771 roku. Dopiero pod koniec XIX wieku jej pierwszy fragment został włączony w granice Warszawy, a w 1916 roku cała ulica ulica znalazła się w obrębie miasta. W międzyczasie fragment poza miastem zwany był Szosą Kaliską[2].
W II połowie XIX wieku Wola oraz ulica Wolska zbliżały się coraz bardziej do Warszawy, w latach 1898-1902 powstał nowy, neogotycki kościół św. Stanisława Biskupa, a już w 1882 roku uruchomiono pierwszą linię tramwaju konnego do Młynarskiej, którą w 1895 roku wydłużono do Cmentarza Prawosławnego. Kiedy jednak w 1908 roku elektryfikowano warszawskie tramwaje, odcinek na Wolę pominięto – tam najdłużej kursował tramwaj konny. Dopiero w 1920 roku dociągnięto linię do ulicy Bema, a w 1924 do Cmentarza Wolskiego. W okresie międzywojennym wzdłuż ulicy znajdowały się głównie niewielkie, drewniane zabudowania. Dopiero w latach 30. XX wieku wzdłuż ulicy pojawiły się nowoczesne, modernistyczne kamienice czynszowe. W 1936 roku nawierzchnia ulicy Wolskiej została wyremontowana.
We wrześniu 1939 roku ulica Wolska była główną ulica wjazdową z zachodu, wobec czego szybko stała się miejscem walk. Już 9 września doszło tutaj do pierwszych walk na wysokości ulicy Redutowej, kiedy dotarły tutaj niemieckie czołówki 4. Dywizji Pancernej gen. Hansa Reinhardta. Wpadły jednak w pułapkę, bo gdy tylko kolumna samochodów i czołgów wdarła się w głąb ulicy w rejonie cmentarza katolickiego, żołnierze 40. Pułku Piechoty porucznika Zdzisława Pacak-Kuźmirskiego podpalili zawartość 100 beczek terpentyny pochodzących z fabryki pasty do butów Dobrolin, dzięki czemu pierwszy atak został powstrzymany. Już po kapitulacji Wolską miasto opuszczali polscy żołnierze.
Podczas niemieckiej okupacji ulica nazywała się Litzmannstadter Strasse (Łódzka). Ulica Wolska stała się także areną krwawej rzezi w czasie powstania warszawskiego, gdyż już od 2 sierpnia Niemcy nacierali na tę arterię. Dodatkowo hitlerowcy mieli na początku walk rozkaz rozstrzeliwania każdej schwytanej osoby, bez rozróżnienia na cywili czy powstańców. Szczególnie wiele ofiar przyniósł dzień 5 sierpnia, kiedy Niemcy rozstrzelali kilka tysięcy ludzi. Natomiast na terenie położonego przy ulicy kościoła św. Wojciecha urządzono obóz przejściowy. Potem ulicą prowadzone było główne natarcie na walczącą stolicę.
Zabudowa ulicy została w znacznym stopniu zniszczona, przetrwały jedynie nieliczne budynki oraz kamienice. W 1949 roku wschodni odcinek został przebudowany tak, aby wpadał w trasę W-Z, odcinając jednocześnie fragment ulicy biegnący do Chłodnej. Po wojnie ulicę zabudowano w większości współczesnym budownictwem mieszkaniowym. W 1971 roku ulica została poszerzona[3]. Dziś często uważana jest za jedną z bardziej zaniedbanych.[4]
Przebieg[]
Kościół św. Wojciecha
Ulica rozpoczyna swój bieg jako przedłużenie ulicy ulicy Chłodnej i kieruje się w stronę zachodnią w następujący sposób:
- (skrzyżowanie) ul. Chłodna / ul. Okopowa / ul. Towarowa
- (skrzyżowanie) ul. Karolkowa
- (brak wjazdu) al. "Solidarności"[5]
- (skrzyżowanie) ul. Młynarska
- (skrzyżowanie) ul. S. Staszica
- (skrzyżowanie) ul. Skierniewicka
- (skrzyżowanie) ul. Działdowska
- (skrzyżowanie) ul. Płocka
- (skrzyżowanie) ul. Syreny
- (skrzyżowanie) ul. Sokołowskiej
- (skrzyżowanie) ul. J. Bema
- (skrzyżowanie) al. Prymasa Tysiąclecia
- (skrzyżowanie) ul. Grabowska
- (brak wjazdu) ul. Wetlińska
- (skrzyżowanie) ul. Elekcyjna / ul. J. Ordona
- (skrzyżowanie) ul. M. Kasprzaka / ul. Redutowa
- (brak wjazdu) ul. Goleszowska
- (skrzyżowanie) ul. J. Sowińskiego
- (skrzyżowanie) ul. K. Karlińskiego
- (skrzyżowanie) ul. Fort Wola
Za skrzyżowaniem z ul. Fort Wola ulica Wolska przechodzi w ulicę Połczyńską.
Wzdłuż krótkiego odcinka Wolskiej między aleją Prymasa Tysiąclecia a parkiem Szymańskiego przebiega ścieżka rowerowa.
Obiekty[]
Wzdłuż ulicy Wolskiej znajdują się następujące obiekty:
- ul. Wolska 6 – Kamienica (rozebrana w 2011 roku),
- ul. Wolska 27/29 – Pałac Biernackich,
- ul. Wolska 31 – Zabytkowy pawilon gospodarczy,
- ul. Wolska 37 – Wojewódzki Szpital Zakaźny,
- róg Skierniewickiej – planowana stacja metra B-8 Wolska,
- ul. Wolska 43 – ALMAMER Szkoła Wyższa,
- ul. Wolska 52 – Kamienica Ubezpieczalni Społecznej,
- ul. Wolska 54 – Kamienica Zdzisława Grocholskiego,
- ul. Wolska 56 – Urząd pocztowy nr 42,
- ul. Wolska 64 – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 64a – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 66 – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 67 – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 76 – Kościół św. Stanisława parafii św. Wojciecha,
- ul. Wolska 77 – Teren klubu Sarmata Warszawa,
- ul. Wolska 79 – Przedszkole nr 74,
- ul. Wolska 82 – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 88 – Biurowiec Reprograf,
- ul. Wolska 89 – Kamienica przedwojenna,
- róg Bema – Przystanek kolejowy Warszawa Kasprzaka,
- ul. Wolska 96 – Budynek,
- ul. Wolska 109 – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 115a – siedziba agencji Terra Incognita,
- róg Elekcyjnej – Park Szymańskiego,
- róg Elekcyjnej – Park Sowińskiego,
- ul. Wolska 140 – Cerkiew św. Jana Klimaka z Cmentarzem Prawosławnym,
- ul. Wolska 140a – Kościół św. Wawrzyńca,
- róg Redutowej – Reduta Wolska,
- ul. Wolska 153 – Osiedle Dobrolin,
- ul. Wolska 168 – Cmentarz Wolski, obok Park Powstańców Warszawy,
- ul. Wolska 174 – Kamienica przedwojenna, w niej IV Komenda Rejonowa Policji,
- ul. Wolska 176 – Kamienica przedwojenna,
- ul. Wolska 180 – Cmentarz Powstańców Warszawy oraz Pomnik Polegli Niepokonani,
- ul. Wolska 186 – Stary i nowy kościół parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz cmentarz mariawicki
- ul. Wolska 191 – Hotel Colibra
Spośród nieistniejących budynków należy wymienić:
- ul. Wolska 2 – Rogatki wolskie,
- ul. Wolska 40 – Pałac Michlera,
- ul. Wolska 43/45 – Fabryka Franaszka,
- ul. Wolska 151 – Fabryka Rowerów Adama Kamińskiego,
- ul. Wolska 159 – Fabryka Dobrolin.
Kamień upamiętniający walki o Pałacyk Michlera
Przy ulicy Wolskiej znajduje się także szereg kamieni upamiętniających różne wydarzenia w historii, szczególnie z okresu rzezi Woli w pierwszych dniach powstania warszawskie. Miejsca pamiątkowe znajdują się:
- na rogu Okopowej, gdzie stoi kamień upamiętniający miejsce, gdzie 7 sierpnia 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali 500 Polaków,
- na pałacyku Biernackich znajduje się kamień upamiętniający dwa miejsca, w których w sierpniu 1944 roku hitlerowcy wymordowali ponad 3200 osób,
- na rogu Młynarskiej, gdzie stoi kamień upamiętniający poległych żołnierzy III Obwodu Armii Krajowej oraz wymordowaną ludność Woli,
- na budynku nr 37, gdzie widnieje kamień upamiętniający miejsce, gdzie od 5 sierpnia hitlerowcy dokonywali licznych mordów w szpitalu św. Stanisława,
- w miejscu dawnej fabryki Franaszka, gdzie widnieje kamień upamiętniający miejsce, w którym hitlerowcy 5 sierpnia 1944 roku rozstrzelali 1000 Polaków,
- na budynku nr 54, gdzie widnieją dwie tablice upamiętniające Edwarda Szymańskiego, który mieszkał w tej kamienicy w latach 1919–1934, oraz pierwsze posiedzenie komitetu dzielnicowego Wola Komunistycznej Partii Robotniczej Polski w 1918 roku,
- na rogu Płockiej, gdzie stoi kamień upamiętniający miejsce, w którym 5 sierpnia 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali 7000 Polaków,
- na budynku nr 58, gdzie widnieje kamień upamiętniający miejsce, w którym 10 sierpnia 1944 roku Niemcy rozstrzelali 20 Polaków,
- przed budynkiem nr 68/72, gdzie stoi kamień upamiętniający miejsce, w którym 21 i 23 grudnia 1943 roku w masowych egzekucjach Niemcy rozstrzelali wielu Polaków,
- przed budynkiem nr 75, gdzie stoi kamień upamiętniający miejsce, w którym 6 oraz 8 sierpnia 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali około 8000 Polaków,
- na przeciwko wylotu ul. Sokołowskiej, gdzie w dniach od 1 do 5 sierpnia hitlerowcy wymordowali wielu mieszkańców okolicznych budynków,
- na rogu Elekcyjnej, gdzie stoi kamień upamiętniający miejsce, w którym 5 oraz 8 sierpnia 1944 roku Niemcy rozstrzelali wielu Polaków,
- przy Cmentarzu Prawosławnym, gdzie znajduje się kamień upamiętniający miejsce, w którym hitlerowcy 5 sierpnia 1944 roku zamordowali 60 osób oraz spalili zwłoki 1500 osób.
Galeria[]
.JPG "Palac Biernackich (Wolska, nr 27-29).JPG (459 KB)")
.JPG "Wolska (nr 67).JPG (395 KB)")
.JPG "Wolska (nr 109).JPG (808 KB)")
.JPG){kind=link}
.JPG){kind=link}
.JPG "Okopowa, Wolska (kamien).JPG (448 KB)")
.JPG "Wolska (nr 41, tablica).JPG (422 KB)")
.JPG "Wolska, Plocka (kamien).JPG (1,85 MB)")
.JPG "Wolska (nr 58, tablica).JPG (290 KB)")
Ciekawostki[]
- W fikcyjnym bloku nr 33 mieszkają bohaterowie serialu Miodowe lata, choć budynek widoczny w serialu to tak naprawdę Kamienica Stanisława Rostowskiego znajdująca się przy Alejach Jerozolimskich 99
Przypisy
- ↑ W XVIII wieku aleją Wolską nazywane były także inne drogi biegnące w stronę Woli – ulica Chłodna, a także ciąg ulic Drogi Królewskiej sprzed Zamku Ujazdowskiego na pola Woli. Źródło: Historyczne zmiany nazw ulic, trasbus.com
- ↑ Plan Warszawy z 1913 roku, trasbus.com
- ↑ Cmentarz Prawosławny na Woli w Warszawie, sowa.website.pl
- ↑ Ulica Wolska, warszawa78.blox.pl, 14.05.2008
- ↑ Ulica Wolska płynnie przechodzi w aleję "Solidarności" nieco na wschód od skrzyżowania z Młynarską, tam zanika po chwili ponownie pojawia się jako niewielka uliczka. Taki układ spowodowany jest historycznym układ ulic w tej okolicy i jego zatarciem poprzez budowę trasy W-Z.