Zmiany: Utuczek

Wersja z 10:47, 9 lip 2020

Utuczek 1891 — Utuczek na mapie z 1891 roku

Utuczek kolej — Notka prasowa o budowie przystanku (Życie Warszawy nr 160/1956)

Utuczek – historyczny obszar, zlokalizowany na terenie dzisiejszego Żerania na Białołęce. W dokumentach katastralnych występował jako „Osada Kolonialna Utuczek”^[1].

Utuczek był zlokalizowany w miejscu dzisiejszych Tarchomińskich Zakładów Farmaceutycznych Polfa, zajmował ok. 55 hektarów i mieścił się między terenami wsi Świdry Stare, folwarku Wiśniewo oraz linii kolejowej do Gdańska. Od Wiśniewa prowadziło do niego przedłużenie dzisiejszej ul. Żywicznej^[2].

Utuczek był początkowo częścią Tarchominka Świderskiego (późniejszych Świdrów), należącego do rodziny Świderskich, następnie przeszedł na własność kamedułów bielańskich. Księża kameduli sprzedali następnie teren Karolowi Friese (Fryze), sekretarzowi króla Stanisława Augusta^[3]. Utuczek wydzielił się ze Świdrów prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. W 1790 roku hrabia Tadeusz Mostowski zakupił dobra tarchomińskie wraz z osadą Utuczek^[4].

Od ok. 1823 roku w sąsiedztwie Utuczka funkcjonowały Zakłady Spiessa (późniejsza Polfa)^[5]. W 1827 roku wskazane były w Utuczku 2 domy i 16 mieszkańców^[4].

Około 1892 roku na 98 mórg (55 ha) powierzchni Utuczka składało się 58 mórg roli (32 ha), 20 mórg łąk (11 ha), 11 mórg pastwisk (6 ha) oraz 5 mórg lasu (3 ha)^[6]. Jako właściciel Utuczka w 1916 roku wymieniony był Julian Brodzikowski^[7]. W 1921 roku Utuczek miał status kolonii, należał do gminy Jabłonna i składał się z 7 budynków zamieszkałych przez 51 osób^[8].

W ramach planów prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, aby w rejon Żerania i Annopola przenieść najbardziej uciążliwy przemysł, w latach 30. XX wieku w Utuczku powstały Metalowe Zakłady Hutnicze Żerań, założone przez Abrahama Gepnera i Lucjana Borowika^[9]^[1]. Zabudowania zakładów, tak samo jak 54 zabudowania sąsiedniej fabryki Spiessa zostały zniszczone w okresie II wojny światowej^[10]. Niewykluczone, że wówczas zniszczone zostały także zabudowania Utuczka.

W 1956 roku z uwagi na prośby mieszkańców Żerania wybudowano na linii kolejowej do Gdańska przystanek kolejowy o planowanej nazwie „Utuczek”^[11]. Z niejasnej przyczyny przystanek ten znalazł się już wcześniej w rozkładzie jazdy na zimę 1952/1953, jednak w kolejnych rozkładach nie pojawiał się^[12]. Po powstaniu przystanku, w rozkładzie na 1957 rok przystanek ten nosił już jednak nazwę „Żerań”^[13]; jest to obecny przystanek Warszawa Żerań.

Utuczek został całkowicie zlikwidowany podczas rozbudowy zakładów farmaceutycznych w latach 60. lub 70. XX wieku.

Przypisy

[US-1] 1,0 ^1,1 Wykaz nieruchomości objętych Układem między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dotyczącym roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zawartym w dniu 16 lipca 1960 r., za utratę których Foreign Claims Settlement Commission of the United States przyznała odszkodowanie

[2] Mapowy serwis historyczny m.st. Warszawy

[3] Małcużyński Witold, Rozwój terytorialny miasta Warszawy, 1900, aneks 8

[Bial-4] 4,0 ^4,1 Berger J., Pod zaborami (w:) Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy, Warszawa, 2002

[5] Rodzina Spiessów, Nowa Gazeta Praska

[6] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom XII, s. 864

[7] Polska. Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa, 1916, s. 574

[8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, tom I, s. 189

[9] Książka adresowa 1939/40, s. 530

[10] Ekes J., Od końca II wojny światowej do utworzenia Gminy (w:) Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy, Warszawa, 2002

[11] Życie Warszawy nr 160/1956 (3955), 6.07.1956, s. 4

[12] Polska, zima 1952/1953, Str. 536-537, Tab. 603, 605, Ogólnopolska Baza Kolejowa

[13] Rozkład Polska 1957-1958, Str. 658-659, Tab. 607, 608, Ogólnopolska Baza Kolejowa

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 [[Plik:Utuczek 1891.PNG|thumb|250px|Utuczek na mapie z [[1891]] roku]]
 [[Plik:Utuczek kolej.PNG|thumb|250px|Notka prasowa o budowie przystanku ([[Życie Warszawy]] nr 160/1956)]]
-'''Utuczek''' – historyczny obszar, zlokalizowany na terenie dzisiejszego [[Żerań|Żerania]] na [[Białołęka|Białołęce]]. W dokumentach katastralnych występował jako „Osada Kolonialna Utuczek”<ref>[http://sipdata.lex.pl/dane/monitory/2018/2134600/6.pdf Wykaz nieruchomości objętych Układem między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dotyczącym roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zawartym w dniu 16 lipca 1960 r., za utratę których Foreign Claims Settlement Commission of the United States przyznała odszkodowanie]</ref>.
+'''Utuczek''' – historyczny obszar, zlokalizowany na terenie dzisiejszego [[Żerań|Żerania]] na [[Białołęka|Białołęce]]. W dokumentach katastralnych występował jako „Osada Kolonialna Utuczek”<ref name="US">[https://mf-arch2.mf.gov.pl/documents/764034/1001448/Wykaz+nieruchomo%C5%9Bci+obj%C4%99tych+odszkodowaniami+w+ramach+uk%C5%82adu+indemnizacyjnego+ze+Stanami+Zjednoczonymi+Ameryki.pdf Wykaz nieruchomości objętych Układem między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dotyczącym roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zawartym w dniu 16 lipca 1960 r., za utratę których Foreign Claims Settlement Commission of the United States przyznała odszkodowanie]</ref>.
-Utuczek był zlokalizowany w miejscu dzisiejszych [[Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa|Tarchomińskich Zakładów Farmaceutycznych Polfa]], na przedłużeniu obecnej {{ul|Spedycyjn|a}}ej, od [[Wiśniewo|Wiśniewa]] prowadziło do niego przedłużenie dzisiejszej {{ul|Żywiczn|a}}ej<ref>[http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna# Mapowy serwis historyczny m.st. Warszawy]</ref>.
+Utuczek był zlokalizowany w miejscu dzisiejszych [[Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa|Tarchomińskich Zakładów Farmaceutycznych Polfa]], zajmował ok. 55 hektarów i mieścił się między terenami wsi [[Stare Świdry|Świdry Stare]], folwarku [[Wiśniewo]] oraz [[linia kolejowa nr 9|linii kolejowej do Gdańska]]. Od [[Wiśniewo|Wiśniewa]] prowadziło do niego przedłużenie dzisiejszej {{ul|Żywiczn|a}}ej<ref>[http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna# Mapowy serwis historyczny m.st. Warszawy]</ref>.
-Utuczek był początkowo częścią Tarchominka Świderskiego (późniejszych [[Świdry|Świdrów]]), należącego do rodziny Świderskich, następnie przeszedł na własność kamedułów bielańskich. Księża kameduli sprzedali następnie teren Karolowi Friese (Fryze), sekretarzowi króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta]]<ref>[http://bcpw.bg.pw.edu.pl/Content/2712/PDF/wmrtm_spis_tresci.pdf Małcużyński Witold, Rozwój terytorialny miasta Warszawy, 1900, aneks 8]</ref>. Utuczek wydzielił się ze Świdrów [[historia w XVIII wieku|pod koniec XVIII wieku]]. W [[1790]] roku hrabia Tadeusz Mostowski zakupił dobra tarchomińskie wraz z osadą Utuczek<ref name="Bial">[http://www.bialoleka.waw.pl/strona-263-pod_zaborami.html Berger J., Pod zaborami [w:] "Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy"</ref>
+Utuczek był początkowo częścią Tarchominka Świderskiego (późniejszych [[Świdry|Świdrów]]), należącego do rodziny Świderskich, następnie przeszedł na własność kamedułów bielańskich. Księża kameduli sprzedali następnie teren Karolowi Friese (Fryze), sekretarzowi króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta]]<ref>[http://bcpw.bg.pw.edu.pl/Content/2712/PDF/wmrtm_spis_tresci.pdf Małcużyński Witold, Rozwój terytorialny miasta Warszawy, 1900, aneks 8]</ref>. Utuczek wydzielił się ze Świdrów [[historia w XVIII wieku|prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku]]. W [[1790]] roku hrabia Tadeusz Mostowski zakupił dobra tarchomińskie wraz z osadą Utuczek<ref name="Bial">[http://www.bialoleka.waw.pl/strona-263-pod_zaborami.html Berger J., Pod zaborami (w:) Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy, Warszawa, 2002]</ref>.
 Od ok. [[1823]] roku w sąsiedztwie Utuczka funkcjonowały [[Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa|Zakłady Spiessa]] (późniejsza Polfa)<ref>[http://www.ngp.pl/str/tekst617.html Rodzina Spiessów, Nowa Gazeta Praska]</ref>. W [[1827]] roku wskazane były w Utuczku 2 domy i 16 mieszkańców<ref name="Bial"/>.
-Jako właściciel Utuczka w [[1916]] roku wymieniony był Julian Brodzikowski<ref>[https://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=8929 Polska. Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa, 1916, s. 574]</ref>. W [[1921]] roku Utuczek miał status kolonii, należał do gminy Jabłonna i składał się z 7 budynków zamieszkałych przez 51 osób<ref>[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/publication/17126?tab=1 Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, tom I, s. 189]</ref>. W [[1939]] roku w Utuczku swoją siedzibę miały Zakłady Metalowo-Hutnicze „Żerań”, najprawdopodobniej zniszczone [[II wojna światowa|w czasie wojny]]<ref>Książka adresowa 1939/40, s. 530</ref>.
+Około [[1892]] roku na 98 mórg (55 ha) powierzchni Utuczka składało się 58 mórg roli (32 ha), 20 mórg łąk (11 ha), 11 mórg pastwisk (6 ha) oraz 5 mórg lasu (3 ha)<ref>[http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/864 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom XII, s. 864]</ref>. Jako właściciel Utuczka w [[1916]] roku wymieniony był Julian Brodzikowski<ref>[https://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=8929 Polska. Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa, 1916, s. 574]</ref>. W [[1921]] roku Utuczek miał status kolonii, należał do gminy Jabłonna i składał się z 7 budynków zamieszkałych przez 51 osób<ref>[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/publication/17126?tab=1 Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, tom I, s. 189]</ref>.
+W ramach planów [[prezydenci Warszawy|prezydenta]] Warszawy [[Stefan Starzyński|Stefana Starzyńskiego]], aby w rejon [[Żerań|Żerania]] i [[Annopol]]a przenieść najbardziej uciążliwy przemysł, [[historia międzywojenna|w latach 30. XX wieku]] w Utuczku powstały [[Metalowe Zakłady Hutnicze Żerań]], założone przez Abrahama Gepnera i Lucjana Borowika<ref>[https://html2-f.scribdassets.com/5qk4rvle0w5136dc/images/1-a807d00740.jpg Książka adresowa 1939/40, s. 530]</ref><ref name="US"/>. Zabudowania zakładów, tak samo jak 54 zabudowania sąsiedniej [[Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa|fabryki Spiessa]] zostały zniszczone w okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]<ref>[http://www.bialoleka.waw.pl/strona-266-od_konca_ii_wojny_swiatowej_do.html Ekes J., Od końca II wojny światowej do utworzenia Gminy (w:) Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy, Warszawa, 2002]</ref>. Niewykluczone, że wówczas zniszczone zostały także zabudowania Utuczka.
-W [[1956]] roku z uwagi na prośby mieszkańców [[Żerań|Żerania]] wybudowano na [[linia kolejowa nr 9|linii kolejowej do Gdańska]] przystanek kolejowy o nazwie Utuczek, który obecnie znany jest jako [[Warszawa Żerań]]<ref>[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/69153/00074806_-_Zycie-Warszawy-R-13-1956-nr-160-3955-6-VII-_Sygn-P-10019.pdf Życie Warszawy nr 160/1956 (3955), 6.07.1956, s. 4]</ref>.
+W [[1956]] roku z uwagi na prośby mieszkańców [[Żerań|Żerania]] wybudowano na [[linia kolejowa nr 9|linii kolejowej do Gdańska]] przystanek kolejowy o planowanej nazwie „Utuczek”<ref>[http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/69153/00074806_-_Zycie-Warszawy-R-13-1956-nr-160-3955-6-VII-_Sygn-P-10019.pdf Życie Warszawy nr 160/1956 (3955), 6.07.1956, s. 4]</ref>. Z niejasnej przyczyny przystanek ten znalazł się już wcześniej w rozkładzie jazdy na zimę [[1952]]/[[1953]], jednak w kolejnych rozkładach nie pojawiał się<ref>[https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=rjp&str=33138Rozkład Polska, zima 1952/1953, Str. 536-537, Tab. 603, 605, Ogólnopolska Baza Kolejowa]</ref>. Po powstaniu przystanku, w rozkładzie na [[1957]] rok przystanek ten nosił już jednak nazwę „Żerań”<ref>[https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=rjp&str=24221 Rozkład Polska 1957-1958, Str. 658-659, Tab. 607, 608, Ogólnopolska Baza Kolejowa]</ref>; jest to obecny przystanek [[Warszawa Żerań]].
-Utuczek został całkowicie zlikwidowany podczas rozbudowy zakładów farmaceutycznych [[historia powojenna|w latach 60. lub 70. XX wieku]].
+Utuczek został całkowicie zlikwidowany podczas rozbudowy [[Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa|zakładów farmaceutycznych]] [[historia powojenna|w latach 60. lub 70. XX wieku]].
 {{Przypisy}}