Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Utuczek

Utuczek na mapie z 1953 roku

Utuczek 1891

Utuczek na mapie z 1891 roku

Utuczek 1939

Utuczek na mapie z 1939 roku

Utuczek kolej

Notka prasowa o budowie przystanku (Życie Warszawy nr 160/1956)

Utuczek – historyczny obszar, zlokalizowany na terenie dzisiejszego Żerania na Białołęce. W dokumentach katastralnych występował jako „Osada Kolonialna Utuczek”[1].

Utuczek był zlokalizowany w miejscu dzisiejszych Tarchomińskich Zakładów Farmaceutycznych Polfa, zajmował ok. 55 hektarów i mieścił się między terenami wsi Świdry Stare, folwarku Wiśniewo oraz linii kolejowej do Gdańska. Od Wiśniewa prowadziło do niego przedłużenie dzisiejszej ul. Żywicznej[2].

Utuczek był początkowo częścią Tarchominka Świderskiego (późniejszych Świdrów), należącego do rodziny Świderskich, następnie przeszedł na własność kamedułów bielańskich. Księża kameduli sprzedali następnie teren Karolowi Friese (Fryze), sekretarzowi króla Stanisława Augusta[3]. Utuczek wydzielił się ze Świdrów prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. W 1790 roku hrabia Tadeusz Mostowski zakupił dobra tarchomińskie wraz z osadą Utuczek[4].

Od ok. 1823 roku w sąsiedztwie Utuczka funkcjonowały Zakłady Spiessa (późniejsza Polfa)[5]. W 1827 roku wskazane były w Utuczku 2 domy i 16 mieszkańców[6]

Około 1892 roku na 98 mórg (55 ha) powierzchni Utuczka składało się 58 mórg roli (32 ha), 20 mórg łąk (11 ha), 11 mórg pastwisk (6 ha) oraz 5 mórg lasu (3 ha)[7]. Jako właściciel Utuczka w 1916 roku wymieniony był Julian Brodzikowski[8]. W 1921 roku Utuczek miał status kolonii, należał do gminy Jabłonna i składał się z 7 budynków zamieszkałych przez 51 osób[9].

W ramach planów prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, aby w rejon Żerania i Annopola przenieść najbardziej uciążliwy przemysł, w latach 30. XX wieku w Utuczku powstały Metalowe Zakłady Hutnicze Żerań, założone przez Abrahama Gepnera i Lucjana Borowika[10][1]. W 1938 roku powstał tu dom mieszkalny dla Gepnera i Borowika projektu Jerzego Gelbarda i Romana Sigalina[11]. Zabudowania zakładów, tak samo jak 54 zabudowania sąsiedniej fabryki Spiessa zostały zniszczone w okresie II wojny światowej[12]. Niewykluczone, że wówczas zniszczone zostały także zabudowania Utuczka.

W 1956 roku z uwagi na prośby mieszkańców Żerania wybudowano na linii kolejowej do Gdańska przystanek kolejowy o planowanej nazwie „Utuczek”[13]. Z niejasnej przyczyny przystanek ten znalazł się już wcześniej w rozkładzie jazdy na zimę 1952/1953, jednak w kolejnych rozkładach nie pojawiał się[14]. Po powstaniu przystanku, w rozkładzie na 1957 rok przystanek ten nosił już jednak nazwę „Żerań”[15]; jest to obecny przystanek Warszawa Żerań.

Utuczek został całkowicie zlikwidowany podczas rozbudowy zakładów farmaceutycznych w latach 60. lub 70. XX wieku.

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Wykaz nieruchomości objętych Układem między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dotyczącym roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zawartym w dniu 16 lipca 1960 r., za utratę których Foreign Claims Settlement Commission of the United States przyznała odszkodowanie
  2. Mapowy serwis historyczny m.st. Warszawy
  3. Małcużyński Witold, Rozwój terytorialny miasta Warszawy, 1900, aneks 8
  4. Berger J., Pod zaborami (w:) Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy, Warszawa, 2002
  5. Rodzina Spiessów, Nowa Gazeta Praska
  6. Tabella miast, wsi, osad, Królestwa Polskiego, : z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona. T. 2, 1827, s. 252
  7. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom XII, s. 864
  8. Polska. Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa, 1916, s. 574
  9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, tom I, s. 189
  10. Książka adresowa 1939/40, s. 530
  11. Biuletyn Przetargowy nr 3/1939, s.8
  12. Ekes J., Od końca II wojny światowej do utworzenia Gminy (w:) Historia Białołęki i jej dzień dzisiejszy, Warszawa, 2002
  13. Życie Warszawy nr 160/1956 (3955), 6.07.1956, s. 4
  14. Polska, zima 1952/1953, Str. 536-537, Tab. 603, 605, Ogólnopolska Baza Kolejowa
  15. Rozkład Polska 1957-1958, Str. 658-659, Tab. 607, 608, Ogólnopolska Baza Kolejowa
Advertisement