Zabudowania Warszawskiej Fabryki Mebli Stylowych

Dzielna (nr 72) — Zachowane fragmenty budynku, 02.2013

nr w rej.

379/10

Dzielna (nr 72, rozbiórka) 8 — Budynek pod koniec prac rozbiórkowych, 18 maja 2010

Dzielna (nr 72, rozbiórka) 4 — Budynek po zawaleniu się ściany frontowej, 14 maja 2010

Dzielna (nr 72) 1 — Budynek przed pracami rozbiórkowymi, grudzień 2009

Zabudowania Warszawskiej Fabryki Mebli Stylowych (potem także Fabryka Mebli Szczerbińskiego, Fabryka Leopolda Kamlera, Zakład Aparatury Medyczno-Leczniczej Zelmed) – historyczne budynki położone na Woli, przy ul. Dzielnej 72, zajmujące także posesję przy ul. Pawiej 67.

Budynki zostały rozebrane, choć wojewódzki konserwator zabytków próbował zachować jak największa jego część.

Historia[]

Sama fabryka mebli Szczerbińskiego powstała w 1901 roku, a jej pierwszy zakład mieścił się przy ul. Aleksandria (dziś Kopernika). W 1905 roku zakupiła posesje nr 64-72 przy ulicy Dzielnej i zaczęła przenosić tutaj produkcję. W 1914 roku zatrudniała już 400 pracowników. Zakład posiadał własną tkalnię, oddział projektowy, rzeźbiarzy oraz składy drewna. Meble sprzedawała w całej Polsce, a także w Rosji. W 1936 roku firma została zlikwidowana, w jej miejscu zaczęła działać niewielka fabryka mebli Z. Szczerbińskiego oraz zakład Leopolda Kamlera, która w 1943 roku przejął cały teren.

Budynek powstał jako budynek administracyjny najpewniej około 1910 roku^[1] (inna wersja podaje 1933 rok^[2]) jako czterokondygnacyjny budynek na rzucie litery C, o konstrukcji żelbetowo-murowanej i żelbetowo-stalowej oraz o żelbetowych stropach. Okna pierwotnie były zamknięte odcinkowymi nadprożami, a fasada była dekorowana cegłą. Od strony ulicy Pawiej powstała kamienica mieszkalna.

Podczas powstania warszawskiego, w dniach od 1 do 6 sierpnia znajdowała się tutaj Kwatera Główna Armii Krajowej oraz Delegatury Rządu na Kraj, tutaj stacjonował gen. Tadeusz Komorowski "Bór", Jan Stanisław Jankowski oraz Kazimierz Pużak. Kwatera została jednak zdekonspirowana i szybko rozpoczęły się walki, budynek został odcięty. 6 sierpnia kwatera ewakuowała się do szkoły przy Barokowej 5. W wyniku walk zabudowania uległy częściowemu zniszczeniu, w szczególności budynek od strony ulicy Pawiej. W 1945 roku budynki zostały przekształcone dla zakładów Aparatury Medyczno-Leczniczej "Zelmed", teren przebudowano, budynek administracyjny otynkowano i przekształcono fasadę. Ruiny budynku od strony ulicy Pawiej zostały rozebrane. W 1985 roku budynek został opuszczony.

Wyburzanie budynków[]

Pod koniec kwietnia 2010 roku właściciel terenu rozpoczął wyburzanie budynków na posesji, co spotkało się z natychmiastowym protestem obrońców zabytków oraz wojewódzkiej konserwator zabytków, mimo iż budynek nie znajdował się w rejestrze zabytków. Rozebrany został budynek w głębi działki, a znacznie uszkodzony został budynek frontowy od strony ulicy Dzielnej.

4 maja wojewódzka konserwator zabytków Barbara Jezierska wydała nakaz wstrzymania prac, jednak uszkodzony budynek groził zawaleniem, w związku z czym prace częściowo wznowiono. W związku z tym w trybie natychmiastowym zadecydowano o wpisaniu fasady budynku do rejestru zabytków^[3]^[4]^[5], czego dokonano 10 maja. Mimo to 13 maja fragment ściany frontowej runął na chodnik^[6], a 17 maja rozebrano pozostałości do wysokości parteru^[7]. Po kilku dniach budynek zniknął całkowicie.

Kamienica Muranów[]

Obecnie w tym miejscu znajduje się inwestycja pod nazwą Kamienica Muranów – sześciopiętrowy, trójskrzydłowy budynek połączony z kamienicami wzdłuż ul. Dzielnej i ul. Pawiej, z główną elewacją o podciętym parterze, skierowaną na przedłużoną ul. Bellottiego. Budowa rozpoczęła się w kwietniu 2014, a zakończyła się w 2016.